Karolina Zych-Rozpędowska
Borelioza jest chorobą wywołaną zakażeniem bakteryjnym – krętkiem z rodziny Borrelia. Choroba przenoszona jest przez zainfekowane kleszcze, które zarażają się krętkami od dzikich zwierząt np. myszy.
Ryzyko zachorowania po ukłuciu przez kleszcza zależy od odsetka zakażonych kleszczy na danym terenie, dlatego na przykład w tzw. terenach endemicznych (lasy) odsetek ten jest większy.
Ale uwaga! Ostatnio mamy dużo cieplejsze zimy i kleszcze aktywne są praktycznie przez cały rok, na terenach zarówno leśnych, jak i miejskich.
Ryzyko choroby zwiększa się, gdy kleszcz wkłuje się w delikatną skórę np. zgięcia łokciowe, kolanowe, gdy pozostaje wbity w skórę przez wiele godzin. Zwiększone wydalanie krętków następuje również, gdy kleszcz jest podrażniany. Wciąż pokutują mity, by kleszcza posmarować tłuszczem to sam wyjdzie, można też go przypalać, polewać alkoholem, benzyną. Skutek tego jest taki, że kleszcz zamiast wyjść, wymiotuje w naszą skórę i ilość przekazanych krętków jest większa!
Nie ma możliwości przeniesienia zakażenia między ludźmi – droga kropelkową, przez kontakty seksualne itp.
Spis treści:
Przebieg i objawy boreliozy
Na początku zakażenia mogą pojawić się objawy grypopodobne:
- gorączka,
- dreszcze,
- ból głowy,
- zmęczenie,
- bóle mięśni i stawów oraz obrzęk węzłów chłonnych.
Rumień wędrujący to wczesna postać boreliozy, która występuje u około 50% zakażonych osób. Rumień pojawia się po około 7-10 dniach (max. 30 dniach) w miejscu wkłucia, ale może wystąpić w dowolnym obszarze ciała.
Początkowo ma postać plamki lub grudki, która stopniowa się powiększa tworząc czerwone „kółko” z przejaśnieniem w środku. Wędrujący nie oznacza, że się przemieszcza z miejsca na miejsce, tylko że się charakterystycznie powiększa. Zmiana skórna nie boli i nie swędzi.
Rzadko spotykaną, częściej występującą u dzieci postacią jest tzw. chłoniak limfocytowy skóry zwany tez pseudochłoniakiem. Najczęściej jest czerwonawym guzkiem zlokalizowanym na płatku ucha, na małżowinie usznej, brodawce sutkowej lub mosznie.
Późną manifestacją choroby jest przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn, kilka lat po zakażeniu w dalszych częściach kończyn pojawiają się czerwonosinawe zmiany skórne, cienka zanikowa skora podbarwiona na fioletowo i pozbawiona włosów. Chorobie często towarzyszy ból i zaburzenia czucia.
W ciągu kilku dni lub tygodni krętki przedostają się z krwią lub z chłonką po całym ciele – zajmując kolejne układy i narządy. Kolejnym stadium choroby są wczesne rozsiane zmiany narządowe. Najczęściej dochodzi do zapalenia stawów, mięśnia sercowego lub układu nerwowego.
Zapalenie stawów nierzadko dotyczy jednego stawu lub kilku dużych. Staw jest obrzęknięty, ale objawy ograniczają się do zapalenia miejscowego i nie wpływają na ogólne samopoczucie (nie występuje gorączka, zmęczenie, rozbicie). Nieleczone zapalenie stawu może przejść w postać przewlekłą.
Neuroborelioza, czyli zajęcie przez krętki układu nerwowego może przebiegać pod postacią zapalenia opon-mózgowordzeniowych, zapaleniem nerwów czaszkowych np. porażenia nerwu twarzowego, zapaleniem nerwów obwodowych – nerwobóle, bóle nocne, osłabienie mięśni, zaburzenia czucia. W wyniku choroby może dojść do przewlekłego zapalenia rdzenia kręgowego – wówczas występują porażenia różnych nerwów, zespoły otępienne, zaburzenia pamięci.
Borelioza może zająć również serce, wówczas dochodzi do zapalenie mięśnia sercowego objawiającego się zaburzeniami rytmu serca. Osobiście w swojej praktyce lekarskiej widziałam jeden przypadek boreliozy z zajęciem serca. Zaburzenia rytmu były tak nasilone, że chory musiał otrzymać rozrusznik serca.
Późna postać boreliozy to trwale uszkodzenie zajętych narządów, układu nerwowego, ruchu.
Diagnostyka
O ile zdiagnozowanie wczesnej postaci boreliozy, czyli rumienia wędrującego na ogół nie stanowi trudności, tak już diagnostyka postaci późniejszych, zwłaszcza jak chorzy nie przypominają sobie ukłucia przez kleszcza bywa problematyczne.
W gabinecie lekarza rodzinnego nie jest możliwe oznaczenie przeciwciał ani wykonanie szczegółowych testów. Chorobę diagnozuje się w poradni chorób zakaźnych lub wykonując badania prywatnie. Boreliozę diagnozujemy poprzez badania krwi.
Najpierw oznacza się przeciwciała klasy IgM metodą ELISA, jeśli wynik wychodzi dodatni lub wątpliwy to należy go potwierdzić wykonując badanie metodą western blot.
Z badaniami nie ma się co spieszyć, ponieważ przeciwciała IgM pojawiają się we krwi po upływie około 3-4 tygodni od zakażenia i znikają w ciągu 4-6 miesięcy.
Przeciwciała IgG pojawiają się po upływie 6-8 tygodni i mogą utrzymywać się we krwi przez wiele lat. Dlatego dodatni wynik IgG mówi, że kiedyś, mieliśmy kontakt z chorobą, natomiast IgM świadczą o świeżym zakażeniu.
W diagnosty neuroboreliozy wykonuje się dodatkowe badania płynu mózgowo-rdzeniowego, możliwe jest również badanie płynu stawowego, ale nie jest ono wykonywane rutynowo. W przypadku postaci skórnych np. chłoniaka limfocytowego lub przewlekłego zanikowego zaplenia skóry wykonuje się badania histologiczne.
Leczenie boreliozy
Krętek jest bakterią, na bakterie działają antybiotyki więc metodą leczenia jest antybiotykoterapia. Do najczęściej stosowanych antybiotyków należy amoksycylina, doksycyklina, aksetyl cefuroksymu ewentualnie azytromycyna u osób z nadwrażliwością na antybiotyki B-laktamowe np. amoksycylinę.
Leczenie trwa 14-28 dni. U 90% odpowiednio leczonych chorych dochodzi do wyzdrowienia.
Leczenie włącza się po wystąpieniu choroby, nie podaje się profilaktycznie antybiotyku zaraz po ugryzieniu. Wyjątek stanową tu mnogie ugryzienia, wówczas można podać jednorazową dawkę antybiotyku, ale w przypadku pojedynczego kleszcza czeka się na objawy choroby.
Profilaktyka
Na choroby wywołane przez krętki Borellia nie ma szczepionki! Obowiązują jedynie metody nieswoiste ochrony przez kleszczami np. repelenty, oglądanie skóry po spacerze.
Redakcja 
