Cukrzyca typu 2 – przyczyny, objawy i rozpoznanie

W cukrzycy typu 2 czynność trzustki długo jest zachowana, cały czas jest wytwarzana insulina (w przeciwieństwie do cukrzycy typu 1) dlatego objawy, stężenia cukru i powikłania rozwijają się stopniowo.

Choroba jest postępująca, zwykle zaczyna się od nieprawidłowego wykorzystania insuliny przez tkanki. Taki stan nazywamy insulinoopornością. Zmniejszona wrażliwość na insulinę jest kompensowana coraz intensywniejszym jej wydzielaniem przez komórki trzustki. Taki stan nazywamy hiperinsulinemią.

Jeśli taki stan utrzymuje się długo to stopniowo dochodzi do wyczerpania się sprawności wydzielniczej komórek B. Ten dynamicznie zmieniający się obraz choroby wpływa też na leczenie – na początku wystarczają leki pobudzające wydzielanie insuliny czy poprawiające wrażliwość na insulinę, jak komórki wydzielnicze trzustki wyczerpują się, konieczne jest włączenie insuliny. 

Kto jest narażony na cukrzycę typu 2?

W rozwoju cukrzycy znaczenie mają czynniki genetyczne, ale i środowiskowe, czyli jeśli w rodzinie były przypadki cukrzycy a Ty masz otyłość/nadwagę, źle się odżywiasz, nie uprawiasz sportów i przez większą część dnia siedzisz w jednym miejscu to jesteś zagrożona chorobą. Szczególne znaczenie przypisuje się otyłości, zwłaszcza brzusznej.

Zagrożenie rozwojem cukrzycy rośnie w miarę zwiększania się wskaźnika masy ciała BMI oraz stosunki obwodu talii i bioder, czyli WHR. Wynika to z insulinooporności powodowanej przez otyłość. Nadmiar tkanki tłuszczowej powoduje zwiększone wydzielanie insuliny, do osób które są dodatkowo genetycznie obciążone cukrzycą powoduje szybsze wyczerpywanie się komórek trzustki i załamania gospodarowania cukrami przez organizm. 

Rozwojem cukrzycy zagrożone są osoby:

• z nadwagą lub otyłością, 
• z cukrzycą w najbliższej rodzinie (rodzice, rodzeństwo), 
• mało aktywne fizycznie, 
• z rozpoznanym stanem przedcukrzycowym, 
• z nadciśnieniem tętniczym, 
• z chorobą układu sercowo-naczyniowego,
• kobiety z rozpoznanym zespołem policystycznych jajników,
• kobiety, które urodziły dziecko z masą powyżej 4 kg,
• kobiety, które przebyły cukrzycę ciążową.

Objawy cukrzycy typu 2

Cukrzyca typu 2 w prawie połowie przypadków jest bezobjawowa. Objawy szczególnie u osób starszych mogą być dyskretne lub nietypowe, dlatego tak ważne są profilaktyczne badania krwi i moczu.

Niestety może się zdarzyć, szczególnie u osób młodszych, że wysokie wartości cukru we krwi wywołują objawy, jednak nie zawsze wiążemy je z chorobą, a już szczególnie z chorobą przewlekłą, jaką jest cukrzyca. 

Jak wykryć cukrzycę typu 2?

Podstawą jest wykonanie badania krwi – oznaczamy stężenie cukru we krwi, czyli glukozę, można też oznaczyć HbA1C, czyli hemoglobinę glikowaną. Prawidłowe stężenie glukozy na czczo to poniżej 99 mg/dl i poniżej 140mg/dl po 120 min w doustnym teście obciążenia glukozą.

Cukrzycę rozpoznajemy w następujących sytuacjach:

• glikemia na czczo powyżej 126 mg/dl (oznaczone 2-krotnie),
• glikemia przygodna oznaczona w dowolnej porze dnia powyżej 200 mg/dl,
• glikemia oznaczona w doustnym teście obciążenia 75 glukozy, po 2 godzinach testu powyżej 200 mg/dl,
• HbA1C powyżej 6,5% – badanie krwi HbA1c daje obraz średniego stężenia cukru z ostatnich miesięcy. Jeśli jest podwyższony to stężenia glukozy we krwi wielokrotnie są powyżej normy.

Badanie na czczo powinno być wykonane po 8-14 godzin od ostatniego posiłku. Doustny test obciążenia glukozą wykonuje się w przypadku stwierdza glikemia na czczo pomiędzy 100-125 mg/dl lub jeśli jest wysokie podejrzenie, że rozwinął się stan przedcukrzycowy lub cukrzyca (np. u osób z grupy wysokiego ryzyka).

W grupie osób mających zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy oznaczenie stężenia glukozy na czczo powinno być wykonywane raz w roku!

U osób po 45. roku życia – dotychczas zdrowych, bez dodatkowych obciążeń – profilaktyczne badania cukru we krwi na czczo należy wykonywać co 3 lata.

Diagnostyki cukrzycy nie należy wykonywać podczas ostrej fazy choroby, bezpośrednio po urazie, zabiegu operacyjnym, po głodzeniu, w tracie stosowania leków mogących zwiększać stężenie cukru we krwi.

Źródła:

• Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego;
• Interna Szczeklika 2021/22, Medycyna Praktyczna 2021.