Czy to może być depresja? Kiedy szukać pomocy u specjalisty

23 lutego obchodzimy Światowy Dzień Walki z Depresją. Depresja według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) znajduje się w czołówce najczęściej występujących chorób na świecie. To choroba, która może dotknąć każdego z nas bez względu na płeć, wiek, wykształcenie, status społeczny, narodowość. WHO podaje, że na świecie cierpi na nią ponad 350 milionów osób.

Zgodnie z raportem Narodowego Funduszu Zdrowia – szacuje się, że w Polsce na depresję choruje ponad 1,5 mln osób. Niestety już teraz musimy zakładać, że znaczną aktualizację tej liczby dostarczą nam dane, uwzględniające pandemię COVID-19 i izolację.

Czym jest depresja?

Każdy z nas przeżywa w swoim życiu trudniejsze okresy. Mogą być one związane ze stresem w pracy, trudną sytuacją materialną, problemami z partnerem, lękiem o przyszłość naszych dzieci. Wówczas często zdarza się, że czujemy się przytłoczeni, smutni, czasem samotni czy przygnębieni. Jednak w depresji chodzi o coś więcej, niż tylko o uczucie smutku czy zmęczenia.

Niezwykle przejmujący obraz depresji został przedstawiony przez Kristę Soriano, autorkę na portalu Psycom: Wyobraź sobie, że depresja to barometr Twojego nastroju. W poniedziałek jest 100% szans na chmury i deszcz. We wtorek również będzie wichura i ulewa. Środa zapowiada się także nieprzyjemnie i ponuro. Właściwie przez następne dwa tygodnie i dłużej nie ma nic poza burzami.

Depresja to przede wszystkim choroba, kwalifikowana jako najpowszechniejsze zaburzenie psychiczne. Nie jest ona stanem przejściowym, która sam mija. Nie możemy jej „wybiegać”, wypocić na siłowni, czy zostawić w salonie spa po masażu. To nie kwestia chwili, ani wynik złego dnia, czy paskudnego humoru. Co istotne, depresja może być też chorobą współtowarzyszącą, wywołaną przez inną chorobę. Pamiętaj, że nikt sobie na nią nie zasłużył, że nie jest ona karą i nie powinna być też wyrokiem.

Jak przebiega choroba?

Depresja to współcześnie poważny problem społeczny, dlatego warto wiedzieć na czym polega i jak się może objawiać.

Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-100 – obniżenie nastroju, zanik odczuwania przyjemności (anhedonia), zmniejszona energia i jednoczesna męczliwość – to pierwsze i najczęstsze sygnały mogące świadczyć o depresji.

Wśród objawów tej choroby wymienia się dodatkowo m.in.:

• obniżony nastrój, który wpływa na codzienne funkcjonowanie;
• brak czerpania przyjemności z czynności/rzeczy, które wcześniej sprawiały nam radość;
• poczucie winy, bezradności, beznadziejności;
• utrzymujące się uczucie smutku lub przygnębiający nastrój;
• zaburzenia snu, ale i chroniczne zmęczenie, utrata energii, ciągła potrzeba snu;
• trudności z pamięcią, koncentracją, problemy z formułowaniem myśli;
• unikanie kontaktów z innymi ludźmi, nawet z tymi najbliższymi;
• brak apetytu lub niekontrolowane objadanie się;
• zmniejszone zainteresowanie seksem (spadek libido);
• odczuwanie bólu, depresja może potęgować dolegliwości bólowe, nieznanego pochodzenia.
• okaleczanie się, myśli i próby samobójcze.

Kto diagnozuje i leczy depresję?

Diagnozowaniem i leczeniem depresji zajmuje się psychiatra. Pamiętaj, że do psychiatry nie potrzebujesz skierowania. Łagodną oraz umiarkowaną postać depresji może diagnozować i leczyć również lekarz pierwszego kontaktu (lekarz POZ). Tak naprawdę depresję może dostrzec (zdiagnozować) lekarz o każdej specjalności, bardzo pomocne w tym kontekście są dwa pytania:

• Czy w ciągu ostatniego miesiąca często była pani/pan zaniepokojony z powodu swojego przygnębienia, depresyjnego nastroju lub poczucia beznadziei?
• Czy w ciągu ostatniego miesiąca przeszkadzało pani/panu odczuwanie zmniejszonego zainteresowania lub przyjemności podczas wykonywania różnych czynności?

Wszystkie objawy depresji powinny być rozpatrywane indywidualne. Według wytycznych Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego w przypadku podejrzenia depresji należy brać pod uwagę ocenę funkcjonalną, długość trwania i stopień nasilenia objawów, wywiad dotyczący chorób, poprzedniego leczenia i wywiad rodzinny, w miarę możliwości rozmowę z bliskimi.

Kiedy objawy depresji utrzymują się przez dłuższy czas, nasilają się i pojawiają się powikłania oraz stany zagrażające życiu wówczas chory powinien być skierowany bądź sam udać się do psychiatry, który zadecyduje o rodzaju leczenia farmakologicznego. Nie bez znaczenia jest tu także czujność i szybka reakcja osób z bliskiego otoczenia chorego.

Leczenie depresji wymaga indywidualnego czasu i odbywa się za pomocą leków oraz psychoterapii. Zazwyczaj przebiega w warunkach domowych, ale zdarza się, że pacjent może wymagać również hospitalizacji.

Depresja ma wiele twarzy

W procesie diagnostycznym i we właściwym doborze leczenia pod uwagę brane są stopnie depresji, które przekładają się na natężenie jej objawów. Wyróżniamy:

• depresję lekką, zwaną też subdepresją.
• depresję umiarkowaną.
• depresję o ciężkim przebiegu.

Depresję można podzielić również na dwa rodzaje: endogenną (dziedziczną lub genetyczną) i reaktywną (wywołuje ją bodziec zewnętrzny).

Dodatkowo, ze względu na jej zróżnicowany charakter, wyróżniamy wiele podtypów depresji, które pojawiają się w szczególnych uwarunkowaniach i dotyczą określonych grup.

Depresja w ciąży – badania wskazują, że podczas pandemii COVID-19 wzrosło zachorowanie na depresję w trakcie ciąży i depresję poporodową. Wpłynęła na to izolacja, samotne porody (bez partnera), wyższy poziom lęku i strachu o zdrowie oraz przyszłość dziecka. W przypadku leczenia bardzo ważna jest wielodyscyplinarna opieka nad pacjentką w ciąży. Ważne by były podejmowane przez nią świadome decyzje dotyczące odpowiedniej formy leczenia. Więcej na ten temat znajdziesz w artykule Zaburzenia psychiczne w ciąży.

Depresja poporodowa – Według danych aż 10–20% kobiet po porodzie cierpi na depresję poporodową. Niestety nie każda zwraca się o pomoc do specjalisty. O tym, jak ważne jest zwiększenie świadomości na temat tej depresji, i jaki wpływ wywiera ona na funkcjonowanie całej rodziny dowiesz się z lektury wywiadu z Martą i jej mężem Kubą dla Fundacji Ernesta, którzy po narodzinach córeczki zmierzyli się z depresją poporodową.

Depresja młodzieńcza – wbrew stereotypom depresja nie dotyczy tylko osób dorosłych, ale coraz więcej choruje również dzieci i młodzieży. Niestety przez „maskowane” objawów, szybka diagnoza i leczenie wciąż pozostają wyzwaniem. Nieradzenie sobie z sytuacjami życia codziennego, problemy ze snem, płaczliwość, niechęć do nauki czy spadek nastroju i brak uśmiechu – rodzic powinien być czujny na zmianę w zachowaniu dziecka.

Depresja u osób starszych – wraz z otępieniem to jedno z najczęstszych zaburzeń psychicznym, według szacunków dotyka już co piątą osobę po 65. r.ż. Czynniki jakie wpływają na wzrost zachorowań w tej grupie to m.in. pogarszający się stan zdrowia, choroby współistniejące, ograniczenie samodzielności. Niestety zaburzenia depresyjne u seniora mogą prowadzić również do prób samobójczych.

Depresja atypowa – nieco odbiega od klasycznych objawów depresji, np. zamiast braku apetytu pojawia się „wilczy apetyt”, zamiast bezsenności nadmierna senność.

Depresja sezonowa –  tzw. SAD, któremu często towarzyszą niedobory witaminy D, zazwyczaj pojawia się w sezonie jesienno-zimowym.

Depresja maskowana – zwana subdepresją, pojawiają się tu zaburzenia snu, stan ciągłego zmęczenia, ból o nieokreślonym źródle pochodzenia, bez charakterystycznych i zauważalnych zaburzeń nastroju.

Dystymia – czyli przewlekłe osłabienie nastroju, które wpływa na codzienne funkcjonowanie.

Znaczenie czasu i wsparcia

Nie jest tajemnicą poliszynela, że w naszym kraju brakuje specjalistów psychiatrii. Na milion osób przypada ich tylko 90! Problemem jest również niewystarczająca liczba placówek psychiatrycznych, które nie zawsze są zlokalizowane w pobliżu miejsca zamieszkania pacjenta. Wszystko to niestety wpływa na ograniczenia w dostępie do kompleksowej pomocy psychiatrycznej i psychologicznej.

Dlatego jeśli zauważyłaś u siebie objawy depresyjne, albo ktoś z Twoich bliskich potrzebuje wsparcia – pamiętaj, że czas odgrywa tu ogromne znaczenie. Jeśli wizyta u lekarza psychiatry jest zbyt odległa, warto skonsultować się z lekarzem rodzinnym.

Warto też dodać, że depresja to nie wyrok, to choroba, która nie powinna wykluczać ani stygmatyzować. Chorzy najczęściej nie wymagają od otoczenia zrozumienia, dużo cenniejsze są dla nich akceptacja, wsparcie i czasami zwyczajne: „Jestem przy tobie”.

---

Jeżeli znajdujesz się w kryzysie psychicznym, bądź ktoś z Twoich bliskich potrzebuje pomocy – możesz również skorzystać ze wsparcia:

1. Fundacja Ernesta – udziela bezpłatnego wsparcia psychologicznego oraz psychiatrycznego w przypadku depresji ciążowej, poporodowej oraz w przypadku innych trudnych sytuacji okołoporodowych tel. 22 350 00 50
2. Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży tel. 116 111 (24h/7)
3. Antydepresyjny Telefon Forum Przeciwko Depresji tel. (22) 594 91 00
4. Bezpłatny kryzysowy telefon zaufania dla dorosłych tel. 116 123
5. Telefon zaufania dla osób starszych tel. (22) 635 09 54
6. Całodobowa bezpłatna infolinia dla dzieci, młodzieży, rodziców i pedagogów tel. 800 080 222

Źródła:

• https://ezdrowie.gov.pl/pobierz/nfz_o_zdrowiu_depresja  dostęp na dzień 19.02.2022 r.;

• https://www.elsevier.es/en-revista-international-journal-clinical-health-psychology-355-articulo-an-international-study-on-psychological-S1697260021000375?referer=buscador dostęp na dzień 19.02.2022 r.;

• https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression dostęp na dzień 19.02.2022 r. ;

• https://www.psycom.net/  dostęp na dzień 19.02.2022 r.;

• Samochowiec J., Dudek D., Kucharska-Mazur J., Murawiec S., Rymaszewska J., Cubała W.J., Heitzman J., Jankowska-Zduńczyk A., Chatizow J., Bala M., Wytyczne postępowania w depresji u dorosłych dla lekarzy rodzinnych. Polskie Towarzystwo Psychiatryczne i Naczelna Izba Lekarska. 5 lutego 2019 r.;

• Bogumiła Lubecka, Marek Lubecki, Robert Pudlo, Epidemiologia zaburzeń lękowych i depresyjnych, 10.5603/PSYCH.a2021.0034.