Migotanie przedsionków – objawy i diagnoza

Migotanie przedsionków to arytmia charakteryzująca się szybkim i nieregularnym biciem serca. Częstość jej występowania rośnie z wiekiem. W Polsce choruje około 700 tys. osób i niestety liczba ta wzrasta wraz ze starzeniem się społeczeństwa.

Migotanie przedsionków często bywa bezobjawowe i zostaje wykryte dopiero gdy wystąpią groźne powikłania, takie jak udar mózgu czy niewydolność serca. Migotanie pewnie kojarzy Wam się ze starszym wiekiem, jedna z chorób babci, która ma już swoje lata.

Jest w tym trochę racji, bo migotanie rzeczywiście częściej występuje u ludzi starszych, jednak wielokrotnie w gabinecie widuję migotania u osób młodszych – po wymiotach, biegunkach, gdzie dochodzi do „wypłukania elektrolitów” a to stan, który sprzyja migotaniu. Kiedy jeszcze? Po libacjach alkoholowych – tu mechanizm jest podobny. U osób z nadczynnością tarczycy, gdzie dopiero arytmia powoduje rozpoczęcie diagnostyki; u sportowców, bo wytrenowane serca częściej migoczą.

Jak prawidłowo powinno działać serce?

Ludzkie serce składa się z 2 przedsionków i 2 komór. W prawidłowo funkcjonującym sercu krew pompowana jest w cyklu przedsionki-komory, przedsionki-komory…przedsionki się kurczą, krew wlewa się do komór, komory się kurczą, krew wyrzucana jest z serca. Tik- tak, tik-tak regularne skurcze jak w zegarku. Całym procesem steruje elektrownia serca, przesyłając regularne impulsy elektryczne.

Prawidłowy rytm serca, nazywamy rytmem zatokowym, ma częstość od 60 do 100 uderzeń/min. W migotaniu przedsionków elektrownia wysyła impulsy, ale jest problem z ich dystrybucją. Często docierają do miejsc, w których nie powinno ich być, gromadzą się gdzieś w nadmiarze. W tej arytmii przedsionki kurczą się nieregularnie, drgają, a właściwie „migoczą”. Ta nieregularna czynność przedsionków wpływa też na komory powodując, że i one kurczą się nieregularnie i z różną siłą.

Typy migotania przedsionków

Migotanie przedsionków dzielimy z uwagi na czas ich trwania na:

• Napadowe migotanie przedsionków – epizody arytmii występują z różną częstością: raz w roku, raz w miesiącu, raz w tygodniu, albo kilka razy dziennie. Zazwyczaj napady migotania ograniczają się same po 24 godzinach.

• Pierwszy napad może być jedynym napadem, ale też może trwać ponad tydzień, i wtedy takie migotanie nazywamy przetrwałym.

• Czasem arytmia przez wiele miesięcy nie ustępuje i w ogóle nie występują okresy prawidłowego rytmu serca. Takie migotanie nazywamy utrwalonym.

To czy migotanie będzie się samo wyciszało lub czy będzie trwało długo zależy między innymi od choroby, która jest przyczyną migotania, ale też od stanu ogólnego organizmu i wszystkich obciążeń chorego.

Objawy migotania przedsionków

Objawy migotania przedsionków to najczęściej różnego rodzaju kołatania serca. Szybkość tego kołatania często wpływa na odczuwanie innych dolegliwości przez pacjenta. Zazwyczaj tętno przy napadzie arytmii to 120-140 uderzeń/min, ale bardzo często, potrafi być i 180 uderzeń/min. W ocenie, jak bardzo doskwiera choremu arytmia stosuje się tzw. skalę EHRA.

• Klasa 1. Brak objawów arytmii.
• Klasa 2a. Objawy łagodne nie upośledzają codziennej aktywności.
• Klasa 2b. Objawy umiarkowane – dokuczliwe, ale nadal nie upośledzają codziennej aktywności.
• Klasa 3. Objawy ciężkie – codziennie aktywności są ograniczone.
• Klasa 4. Arytmia uniemożliwia normalne funkcjonowanie, codzienna aktywność nie jest możliwa.

Do najczęściej zgłaszanych objawów – oprócz kołatania serca – należą:

• nierówne bicie serca,
• poty,
• osłabienie,
• zawroty głowy,
• bóle, uciski w klatce piersiowej,
• duszność,
• łatwe męczenie, spadek tolerancji wysiłku.

Często migotanie przedsionków może być nieme, czyli występuje arytmia napadowa lub trwająca cały czas, a chory w ogóle nie odczuwa objawów. Wówczas takie migotanie rozpoznaje się przygodnie – podczas rutynowej wizyty w przychodni, w EKG wykonanym do lekarza medycyny pracy itp.

Niestety takie nieme migotanie może być również rozpoznane dopiero, gdy wystąpią powikłania. Najczęstszym powikłaniem migotania przedsionków wcale nie jest jakaś choroba serca – tylko udar mózgu. Ale o powikłaniach będzie za chwilę.

Dlaczego przedsionki migoczą?

Przyczyny migotania przedsionków mogą być typowo sercowe i być wynikiem chorób przewlekłych:

• nadciśnienie tętnicze – wieloletnie, źle leczone nadciśnienie powoduje ze mięsień serca przerasta, staje się mniej wydolny,
• niewydolność serca – wynikające z wielu przyczyn, najczęściej niewydolność wynika z przebytego zawału, choroby niedokrwiennej serca,
• wady serca – wady zastawkowe, przecieki między jamami serca, kardiomiopatie, stan po operacji wad wrodzonych w dzieciństwie.

Do pozasercowych przyczyn, w których występuje arytmia należą:

• nadczynność tarczycy – najczęściej przy niewyrównanej funkcji tarczycy migotanie przedsionków pojawia się często. Jest wówczas trudne do umiarowienia i źle odpowiada na leczenie. Ustępuje najczęściej po wyrównaniu parametrów tarczycowych,
• obturacyjny bezdech senny,
• cukrzyca,
• otyłość,
• w okresie okołooperacyjnym, po znieczuleniu ogólnym,
• w ostrym zakażeniu: zapalenie płuc, sepsa, ale też COVID-19,
• może być wyzwalane przez różne substancje – alkohol, kofeina,
• może pojawić się w zaburzeniach elektrolitowych wywołanych np. biegunką czy wymiotami.

Jak rozpoznać migotanie?

• EKG – czyli zapis czynności elektrycznej serca, może być pierwszym badaniem, w którym zarejestrujemy napad migotaniem. W takim zapisie nie występują załamki P, czyli ponudzenia przedsionka i najczęściej rytm komór jest zupełnie niemiarowy.
• Holter EKG – to minimum 24-godzinny zapis EKG (może być 48 h i 72 h), chory nosi na szyi rejestrator a do klatki piersiowej ma przypięte elektrody. Taki dłuższy zapis pozawala wykryć napady migotania w ciągu całej dobry.

Możliwa jest też rejestracja w dłuższych okresach przy użyciu rejestratora zdarzeń oraz smartwatcha. Dokładnie tak! Obecnie smartwatche są na tyle zaawansowane, że mogą za pomocą tzw. fotopletyzmografu rejestrować rytm serca, rejestrować nawet zapis EKG i ostrzegać użytkownika o nieregularności tętna.

Oczywiście potem i tak tę arytmię należy potwierdzić, ale najważniejszy sygnał, że serce bije nieregularnie, że trzeba to dalej diagnozować już jest i może uchronić nas przez np. udarem mózgu.

Czasem sygnałem, że coś się dzieje jest pojawiający się znaczek arytmii na ciśnieniomierzu. Obecnie wiele aparatów automatycznych posiada funkcję detekcji arytmii. Gdy ciśnieniomierz w trakcie pomiaru ciśnienia stwierdzi arytmię to na wyświetlaczu pojawia się np. serduszko, litera A, piorun itp.

Oczywiście nie jest to uznana metoda diagnostyki, ale na pewno nie wolno tego bagatelizować i trzeba zgłosić się na wizytę lekarską celem dalszej diagnostyki.

• Badanie echo serca pozwala wykryć wady w budowie serca, które mogą być odpowiedzialne za wystąpienie arytmii. Te wady to powiększenie lewego przedsionka, wady zastawek, czasem nierozpoznane w dzieciństwie wady wrodzone. Za pomocą echa serca przezprzełykowego można dodatkowo uwidocznić zakrzepy powstałe w czasie migotania, które gromadzą się w tzw. uszku lewego przedsionka.

Przeczytaj również o leczeniu migotania przedsionków.