Otyłość – czym jest, jakie są jej następstwa i jak ją leczyć?

Otyłości nie możemy lekceważyć i sprowadzać jej do „zaniedbania” siebie. Nie wystarczy więcej się ruszać, aby sobie z nią poradzić. Otyłość jest złożoną chorobą, która wymaga kompleksowego podejścia. Na szczęście są skuteczne sposoby jej leczenia i są również lekarze, którzy specjalizują się w leczeniu otyłości. 

Dlaczego warto podjąć się leczenia otyłości? Żeby zadbać o swoje zdrowie, odzyskać dobre samopoczucie, mieć więcej chęci do podejmowania codziennych działań. To choroba, która odbiera radość z życia w każdym jego aspekcie – rujnuje zdrowie, niszczy samoocenę, odbiera chęć do działania i izoluje od bliskich. Kawałek po kawałku przejmuje kontrolę nad naszym życiem. 

Spis treści:

1. Czym jest otyłość?
2. Następstwa otyłości
3. Epidemia otyłości
4. Leczenie otyłości
5. Suplementy diety na odchudzanie
6. Do kogo zgłosić się z problemem?

Czym jest otyłość? 

Otyłość jest chorobą przewlekłą, postępującą, bez tendencji do samoistnego ustępowania, a to oznacza, że nie minie sama, jak lekki katar. 

Podstawową i uznaną przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) metodą diagnozowania otyłości jest współczynnik BMI (body mass index). Obliczamy go dzieląc masę ciała (kg) przez wzrost do kwadratu (m²).

 BMI (kg/m²) = masa ciała (kg) ÷ [wzrost (m)]²

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) u osób dorosłych otyłość rozpoznajemy przy wartości BMI ≥ 30 kg/². 

Następstwa otyłości

Otyłość jest chorobą (jej kod w klasyfikacji jednostek chorobowych to E66) pociągającą za sobą wiele negatywnych konsekwencji zdrowotnych. Bagatelizowanie jej może przyczynić się do rozwoju groźnych dla zdrowia i życia schorzeń.  

Dotychczas określono ponad 200 jej powikłań dotyczących wszystkich narządów i układów. Spośród licznych schorzeń, które są następstwem otyłości wymienić możemy m.in: 

• nadciśnienie tętnicze,
• cukrzycę typu II, 
• dnę moczanową,
• zaburzenia gospodarki lipidowej,
• chorobę niedokrwienną serca,
• choroby zwyrodnieniowe stawów, 
• obturacyjny bezdech senny,
• niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby,
• zaburzenia miesiączkowania,
• niepłodność,
• depresję,
• nowotwory. 

Otyłość to również problemy społeczne i ekonomiczne m.in.:   

• stygmatyzacja społeczna osób otyłych, 
• niska samoocena, zaburzenia nastroju, depresja, 
• niezdolność do pracy, niższa produktywność, 
• sytuacja powtarzająca się w kolejnych pokoleniach.

Jak widzicie, to nie jest kwestia defektu kosmetycznego, choć tak niestety często się uważa. To szereg powikłań i problemów wynikających z samej choroby. Pamiętajmy również o tym, że konsekwencje otyłości odczuwalne są nie tylko dla samego pacjenta, ale również dla jego otoczenia. 

Otyłość może również negatywnie wpływać na jakość zdrowia i życia kolejnych pokoleń. Mówiąc wprost, nasza otyłość jest zagrożeniem dla naszych dzieci, bo choć otyłość nie jest chorobą zakaźną, przekazywanie nieprawidłowych nawyków dzieciom doprowadzi ich do tego samego punktu, w którym sami się znaleźliśmy, czyli do rozwoju otyłości. Wszak wiemy, że dzieci najszybciej uczą się poprzez naśladowanie.

Dopóki sytuacja nie zostanie przerwana, czyli nie podejmiemy leczenia otyłości, nie przerwiemy schematu, błędne koło będzie się toczyło przez kolejne pokolenia. Wyleczenie oznacza poprawę stanu zdrowia, ale również poprawę jakości życia naszych najbliższych. 

Epidemia otyłości

Otyłość została uznana za jedną z najpoważniejszych chorób cywilizacyjnych XXI wieku. Z nadwagą walczą już nie tylko dorośli, ale także dzieci i młodzież. Z roku na rok ilość osób z nadmiernymi kilogramami przybywa, a w związku z tym spada jakość życia i zdrowia całej populacji. 

Świat 

Ostatnie dostępne dane przedstawione przez Światową Organizację Zdrowia (2016 r.) wskazują, że na świecie na otyłość choruje 11% mężczyzn i 15% kobiet powyżej 18 roku życia. Nadwaga i otyłość łącznie występują u 39% mężczyzn oraz 40% kobiet. 

Najniższy wskaźnik otyłości i nadwagi obserwujemy w Azji Południowo-Wschodniej (20%), a najwyższy w Ameryce Północnej i Południowej oraz w Europie, gdzie otyłość lub nadwaga występują u ponad połowy mężczyzn i kobiet. 

Europa

58,7% mieszkańców Unii Europejskiej boryka się z nadmierną masą ciała, a wśród nich 23,3% cierpi na otyłość. 

Wśród mężczyzn najniższy wskaźnik otyłości reprezentują mieszkańcy Słowenii (19,4%), a najwyższy Maltańczycy (29,2%). 

Odsetek kobiet z otyłością waha się od 17% w Danii, do 28,6% w Wielkiej Brytanii. 

Polska

Niestety statystyki Polski na tym tle też nie prezentują się dobrze, a nawet wyglądają coraz gorzej. Szacuje się, że ponad połowa Polaków (58%) w wieku 20-99 lat ma problem z nadmierną masą ciała, a wśród nich 68% mężczyzn i 56% kobiet. Wśród mężczyzn 43% ma nadwagę, a 24% choruje na otyłość. W przypadku kobiet 31% ma nadwagę, a 25% choruje na otyłość.

Leczenie otyłości 

Leczenie otyłości, aby było skuteczne, powinno być kompleksowe. Oznacza to, że powinno opierać się na współpracy z doświadczonym w leczeniu otyłości lekarzem (tak, są tacy!) oraz jednocześnie z dietetykiem. Warto również pomyśleć o wsparciu psychologicznym. 

Nie wystarczy mniej jeść, czy więcej się ruszać. Tu nie pomogą gotowe diety dostępne od ręki, takie same dla każdego. Nie ma co liczyć także na skuteczność dostępnych suplementów diety, których obietnicą marketingową jest szybkie zrzucenie nadmiaru masy ciała. Leczenie otyłości wymaga indywidualnego spojrzenia i dobrania właściwych metod. 

W zależności od nasilenia otyłości, na terapię składają się różne formy leczenia: 

• Leczenie dietetyczne – mające na celu zmianę dotychczasowych nawyków żywieniowych na zdrowsze, edukację w zakresie zdrowego i smacznego jedzenia, a nie jedynie korzystanie z tymczasowego jadłospisu i życie pod linijkę. Bez zakazów i nakazów.
• Zwiększenie aktywności fizycznej w sposób dostosowany do pacjenta, 
• Leczenie farmakologiczne, w Polsce zarejestrowane są 3 leki do leczenia otyłości
• Wsparcie psychodietetyczne i/lub psychologiczne, ponieważ nasze myśli, przekonania mogą skutecznie utrudniać redukcję masy ciała. Dodatkowo otyłości może towarzyszyć depresja i inne trudności natury psychicznej, dlatego tak istotne jest wsparcie specjalisty w tym zakresie.
• Leczenie chirurgiczne (tzw. operacja bariatryczna) na podstawie indywidualnych wskazań.

Dodatkowo otyłości może towarzyszyć depresja i inne trudności natury psychicznej, dlatego tak istotne jest wsparcie specjalisty w tym zakresie.

Leki na otyłość

U części pacjentów terapia niefarmakologiczna może okazać się skuteczna oraz wystarczająca i wówczas nie ma potrzeby włączania leków. Natomiast u części pacjentów wsparcie farmakologiczne jest niezbędne. 

Jednak zanim opowiem Wam o konkretnych lekach, chcę podkreślić, że leczenie farmakologiczne otyłości stanowi dodatek do dietoterapii oraz aktywności fizycznej. W przeciwnym razie, gdy nasze leczenie oprzemy jedynie na przyjmowaniu leku, nie przyniesie ono oczekiwanych efektów.

Obecnie w Polsce dostępne są 3 leki zarejestrowane do leczenia otyłości (dane na styczeń 2022). Należą do nich liraglutyd, lek złożony z chlorowodorku naltreksonu i chlorowodorku bupropionu, orlistat.

Leki na otyłość wydawane są na receptę, a zatem wyłącznie lekarz może je przepisać. Przeczytaj więcej o lekach na otyłość.

Kluczowa rola edukacji 

W mojej ocenie najważniejszym aspektem skutecznego leczenia otyłości jest edukacja na temat prawidłowego żywienia, ale taka, która nie opiera się na nakazach i zakazach, wiecznym odmawianiu sobie przyjemności, życiu „pod kartkę” z jadłospisem, karaniu się za odstępstwa od niego. Ogromnie ważne jest nauczenie się tego, co nam służy, a co nie, jak świadomie wybierać produkty, jak komponować posiłki, aby odżywić nasze ciało i zaspokoić umysł, aby jedzenie cieszyło nas, sprawiało nam radość. 

Dopiero wypracowując nowe nawyki żywieniowe, które naprawdę będą nam odpowiadać, korzystając z odpowiednich leków i wprowadzając stopniowo aktywność fizyczną, jesteśmy w stanie skutecznie wyleczyć się z otyłości.

Ogromnie ważna jest również edukacja będąca profilaktyką otyłości. Istotną grupą docelową są przyszli rodzice. Dla kształtowania zdrowych nawyków żywieniowych bardzo ważne są pierwsze lata życia, a to właśnie wtedy odżywianie dzieci i ich styl życia zależne są od rodziców. To, co będą otrzymywały w ramach posiłku, będzie miało ogromny wpływ na ich samodzielne wybory żywieniowe, gdy dorosną. 

Czy wyleczę się sama?

Tak jak wspomniałam, skuteczne leczenie otyłości wymaga kompleksowego i specjalistycznego wsparcia. Otyłość to znaczący nadmiar tkanki tłuszczowej oraz dodatkowe problemy zdrowotne, które są następstwem tej choroby, które również należy leczyć. To także złe nawyki i błędy żywieniowe oraz czasami problemy natury psychologicznej, z którymi pacjent rzadko kiedy jest w stanie poradzić sobie całkowicie samodzielnie. 

Plaga suplementów diety na odchudzanie

Czy istnieją magiczne suplementy diety, które z dnia na dzień spalą tkankę tłuszczową? Nie! 

Mimo przekonujących obietnic marketingowych na etykietach produktów oraz reklam, w których widzimy metamorfozy znanych osób rzekomo odchudzonych dzięki łykaniu suplementów diety, nie warto im ufać. Możemy stracić nie tylko pieniądze, ale i zdrowie. 

Do kogo zgłosić się z problemem otyłości? 

Należy zacząć od zgłoszenia się do lekarza rodzinnego, który wskaże dalsze postępowanie. 

Warto szukać lekarzy, którzy specjalizują się w leczeniu otyłości, mają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie. 

Gdzie ich szukać? M.in. na stronach:

• www.otylosci.pl gdzie znajdziesz mapę i listę ośrodków zajmujących się leczeniem otyłości, 
• Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością www.certyfikacjaptbo.pl, gdzie znajdziesz lekarzy specjalizujących się w leczeniu otyłości z każdego województwa.

Otyłość to niebezpieczna choroba, a jej leczenie wymaga kompleksowego i specjalistycznego podejścia. Z mojej praktyki lekarsko-dietetycznej wynika, że wyleczenie otyłości jest możliwe. Oczywiście nie sprowadza się to tylko do połknięcia kilku tabletek i „sprawa załatwiona”. To też nie przejście na dietę na 3 miesiące i odmawianie sobie wszystkiego. To proces długi i złożony, ale warty poświęconego wysiłku. Jeszcze nigdy nie usłyszałam od swojego pacjenta, że żałuje, że zadbał o swoje zdrowie i zredukował masę ciała 🙂 

Autorką tekstu jest lekarka w trakcie specjalizacji z medycyny rodzinnej, dietetyczka, psychodietetyczka Dorota Święch (@lekarka.psychodietetyczka).

Źródła: 

• Obesitologia kliniczna pod redakcją prof. dr hab. n. med. Magdaleny Olszaneckiej-Glinianowicz, Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością, α-medica press, 2021;

• Otyłość przewodnik interdyscyplinarny pod redakcją prof. dr hab. n. med. Pawła Bogdańskiego, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2020;

• Charakterystyka produktu leczniczego. Saxenda, https://ec.europa.eu/health/documents/community-register/2017/20171115139439/anx_139439_pl.pdf;

• Charakterystyka produktu leczniczego. Mysimba, https://ec.europa.eu/health/documents/community-register/2017/20171208139423/anx_139423_pl.pdf;

• Charakterystyka produktu leczniczego. Xenical,  https://www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/xenical-epar-product-information_pl.pdf;
• Badanie WOBASZ II, wg Stepaniak i wsp., 2016