Refluks – przyczyny, objawy i leczenie

Do podstawowych przyczyn powstawania refluksu należą m.in.: zaburzenia czynności dolnego zwieracza przełyku, zaburzenia opróżniania żołądka, otyłość, ciąża, zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej, spożywanie alkoholu i tłustych posiłków.

refluks

Pieczenie w przełyku, puste odbijanie. Myślisz sobie, pewnie niestrawność, zjadłaś kebab z ostrym sosem, popiłaś colą, musisz wytrzymać i przejdzie. Nie przechodzi… Mało tego, często boli lub piecze zupełnie bez związku ze spożyciem czegoś ciężkiego albo co Cię dziwi najbardziej, pojawia się w nocy i wybudza ze snu. Co to może być? To najpewniej objawy choroby refluksowej przełyku.

Spis treści:

  1. Co to jest i objawy refluksu
  2. Przyczyny refluksu
  3. Jak rozpoznać refluks?
  4. Leczenie refluksu
  5. Co powinno Cię zaniepokoić?
  6. Leczenie refluksu w ciąży
  7. Choroby skojarzone z refluksem

Co to jest refluks i jakie daje objawy?

Refluks to zarzucanie kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. Prawidłowo pokarm schodzi w dół, czyli od przełyku do żołądka i nie cofa się. Zapobiega temu zwieracz przełyku – okrągły pas mięśni położony pomiędzy przełykiem a żołądkiem.

Jeśli zwieracz nie funkcjonuje prawidłowo, jest rozluźniony np. przez leki lub nie wytrzymuje napięcia spowodowanego zbyt wysokim ciśnieniem w jamie brzusznej, to po prostu puszcza i kwaśna treść z żołądka wylewa się do przełyku.

Niektórzy mają przepuklinę rozworu przełykowego, a jest to stan, w którym część żołądka wystaje do klatki piersiowej przez przeponę. Taki czynnik również zwiększa szansę na powstanie refluksu.

Typowe objawy przełykowe

  • zgaga – czyli uczucie pieczenia, czasem wręcz palenia w klatce piersiowej za mostkiem,
  • regurgitacja – czyli cofanie się nadtrawionego jedzenia.

Dolegliwości nasilają się w pozycji leżącej (też podczas snu), przy pochyleniu się, w czasie parcia. Natężają się zwłaszcza po przejedzeniu się lub po tłustym posiłku.

Objawy pozaprzełykowe

Kwaśna zarzucana treść pokarmowa z żołądka podrażnia struktury leżące blisko przełyku: krtań, oskrzela, gardło, zęby. Czasem chory nie odczuwa typowych objawów przełykowych, ale dokuczają mu dziwne, zupełnie niekojarzące się z przewodem pokarmowym objawy:

  • Chrypka – nasilona w godzinach porannych, spowodowana tym, że kwaśna treść w czasie nocnego odpoczynku drażni struny głosowe.
  • Suchy kaszel – przewlekający się suchy kaszel, ale też poranne pokasływanie, niekiedy świszczący oddech mogą być spowodowane przedostawaniem się kwaśnej treści do oskrzeli. Zdarza się, że w wyniku podrażnienia treścią żołądkowa nerwu błędnego (to taki nerw, który biegnie od głowy wzdłuż przełyku) może dojść do skurczu oskrzeli i pojawienia się świszczącego oddechu. Refluks jest bardzo częstą przyczyną przewlekłego kaszlu. Część pacjentów, którzy trafiają do Poradni Chorób Płuc bardzo się dziwi, że zgłaszają się do gabinetu z kaszlem, czyli jak im się wydaje chorobą płuc, a wychodzą z receptą na leki przeciw refluksowi.
  • Ból w klatce piersiowej – refluks, najczęstsza przyczyna bólu zamostkowego nie sercowego. Nawracające bóle w klatce, które występują o różnych porach dnia, nie są związane z wysiłkiem fizycznym, trwają do kilku godzin. To nie problemy z sercem a znowu kwaśna treść, która dostała się do przełyku.

Miałam kiedyś pacjentkę, która zgłosiła się z bardzo silnym bólem i pieczeniem w klatce piersiowej. Ból był na tyle mocny, że rzeczywiście budził podejrzenie zawału serca. W EKG nie było żadnych zmian, a we krwi parametry sercowe były w normie. Objawy ustąpiły po dożylnym podaniu leków zobojętniających kwas żołądkowy.

  • Ból gardła – zaczerwienienie, ból, pieczenie gardła spowodowane podrażnieniem treścią żołądkową.
  • Nadżerki na zębach – ubytki spowodowane wytrawieniem drażniącym kwasem żołądkowym.
  • Nawracające zapalenie ucha – wskutek upośledzenia drożności w obrębie trąbki słuchowej przez cofającą się treść żołądka.

Przyczyny refluksu

Istnieje wiele przyczyn refluksu, czasem kilka czynników na raz może wywołać jego objawów, wśród nich:

  • zaburzenia czynności dolnego zwieracza przełyku,
  • zaburzenia opróżniania żołądka,
  • otyłość,
  • ciąża,
  • zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej,
  • alkohol,
  • tłuste posiłki,
  • choroby ogólnoustrojowe: cukrzyca twardzina układowa, zaburzenia hormonalne,
  • leki, głównie takie, które obniżają napięcie dolnego zwieracza przełyku: doustne środki antykoncepcyjne, metyloksantyny, B2-mimetyki, azotany, leki przeciwcholinergiczne,
  • przepuklina rozworu przełykowego przepony.

Jak rozpoznać refluks?

W przypadku typowych objawów można rozpoznać refluks bez wykonywania dodatkowych badań. Jednak mam wrażenie, że pacjenci czują się pewniej, jeśli choroba jest tak potwierdzona. Dlatego w diagnostyce refluksu wykorzystujemy gastroskopię, 24-godzinna pH-metrię i kapsułkę pH-Bravo.

Gastroskopia

Czyli badanie polegające na wprowadzeniu do przełyku sondy zakończonej kamerką i obejrzeniu przez operatora, jak przełyk i żołądek wyglądają od środka.

W czasie badania możliwe jest pobranie wycinków i zinterpretowanie ich w badaniu histopatologicznym. Przy okazji odsyłam Was do artykułu o przygotowaniu do badań, gdzie opisałam, jak przygotować się do badań endoskopowych: (link) Wykonanie gastroskopii jest wskazane, gdy objawy refluksu trwają dość długo, powyżej 5 lat i nawracają mimo stosowania leczenia.

Badanie gastroskopowe uwidoczni:

  • zmiany w błonie śluzowej przełyku/ żołądka – nadżerki, owrzodzenia, wybroczyny, rumień,
  • przepuklinę roztworu przełykowe lub niedomykalność wpustu żołądka,
  • powikłania refluksu: przełyk Baretta, zwężenie przełyku.

24-godzinna pH-metrię

Czyli obserwacja pH w przełyku. Badanie to jest złotym standardem diagnostyki refluksu. Polega na założeniu przez nos cienkiego „kabelka” sondy z elektrodą, który jednocześnie monitoruje pH w przełyku i konsystencję tego co wydostaje się z żołądka.

Przy pomocy pH-metrii możemy zdiagnozować, czy refluks jest płynny, gazowy (odbijanie) czy mieszany oraz czy jest kwaśny (z wielokrotnie zarzucana treścią z pH niższym niż 4) czy niekwaśny (rzadsza postać refluksu zasadowego).

Kapsułkę pH-Bravo

To najnowocześniejsza metoda. Kapsułka zostaje czasowo przymocowana do błony śluzowej przełyku w czasie badania endoskopowego. Następnie mierzy pH w przełyku i przekazuje dane do systemu. Po około 48 godzinach odczepia się i wydala z kałem.

Jak leczyć refluks?

Refluks jest chorobą nawracającą i przewlekłą, dlatego ważne, by wyrobić w sobie kilka dobrych nawyków, które pozwolą Ci na dłuższe okresy bez zaostrzeń choroby.

  • Przyjmuj posiłki najpóźniej 3 godziny przed snem. Pełny brzuch i pozycja leżąca to nie jest dobre połączenie, dlatego unikaj objadania się przed snem, ale też picia alkoholu i gorących napojów.
  • Śpij z głową i tułowiem wyżej. Najlepiej unieś wezgłowie łóżka. Najłatwiejszym sposobem jest włożenie poduszki/wałka pod materac, dzięki czemu uzyskasz uniesienie na stałe.
  • Przestań palić papierosy (rozluźniają one dolny zwieracz przełyku).
  • W swojej diecie ogranicz tłuste ciężkostrawne potrawy (smażone, pieczone).
  • Ogranicz picie alkoholu i kawy.
  • Popracuj nad redukcją masy ciała, jeśli masz nadwagę lub otyłość.
  • Unikaj jedzenia posiłku przed ćwiczeniami fizycznymi.
  • Popijaj posiłki mniejszą ilością płynów, najlepiej pij je po zakończeniu posiłku.
co powoduje nasilenie refluksu

Leczenie farmakologiczne

Podstawą leczenia refluksu są też leki hamujące wydzielanie kwasu solnego. Do najczęściej stosowanych należą inhibitory pompy protonowej, czyli wszystkie prazole – omeprazol, pantoprazol, esomeprazol itp.

Jeśli leczenie jest niewystarczające dołącza się wówczas H2-blokery np. famotydynę.

W łagodniejszych postaciach refluksu można zastosować leki doraźne, które stosujemy tylko w przypadku pojawienia się objawów. Do nich należą środki zobojętniające kwas solny i osłaniające błonę śluzową żołądka np. związki magnezu i glinu, sukralfat.

U niektórych pacjentów stosuje się również leki pobudzające perystaltykę przewodu pokarmowego, do takich leków należy itopryd. Szybsze opróżnienie żołądka powoduje zmniejszenie ilości zarzucanej do przełyku treści pokarmowej.

Co powinno Cię niepokoić?

Zawsze warto byś zwracała uwagę na objawy alarmowe. Najczęściej kojarzą się nam one z rozwijającym nowotworem i dlatego wymagają przeprowadzenia szybkiej i pogłębionej diagnostyki. Do nich zaliczamy:

  • zaburzenia połykania, trudności z przełknięciem pokarmu, uczucie jakby kęsy stawały w przełyku,
  • bolesne połykanie,
  • utrata masy ciała,
  • krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Leczenie refluksu w ciąży

Objawy refluksu mogą po raz pierwszy wystąpić w ciąży. Związane jest to ze zmianami hormonalnymi i zwiększonym ciśnieniem w jamie brzusznej. Leczeniem z wyboru jest leczenie niefarmakologicznie, czyli zmiana diety, spożywanie mniejszych posiłków i spanie na wyższej poduszce.

Gdy objawy są nasilone a pieczenie jest trudne do wytrzymania, można zastosować leki zobojętniające kwas żołądkowy, które nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego np. kwas algininowy. Dopuszczony do stosowania jest również inhibitor pompy protonowej – omeprazol.

Jeśli przyjmujesz preparaty żelaza, a także leki zobojętniające kwas żołądkowy, nie bierz ich w tym samym czasie. Leki zobojętniające kwas żołądkowy zaburzają wchłanianie żelaza!

Choroby skojarzone z refluksem

Szczególnym rodzajem chorób przełyku są choroby czynnościowe, czyli takie w których mamy typowe objawy refluksu, ale prawidłowe wyniki badań bez cech zapalenia przełyku, zmian anatomicznych czy zaburzeń w przepływie pokarmu.

Do takich chorób należą:

  • czynnościowy ból w klatce piersiowej – ból za mostkiem inny niż zgaga, bez stwierdzonej choroby serca,
  • zgaga czynnościowa – pieczenie, za mostkiem które nie ustępuje po lekach zobojętniających kwas żołądkowy,
  • gałka – uczucie ciała obcego/guza w okolicy wcięcia mostka. Najczęściej objaw występuje między posiłkami a znika w czasie jedzenie. Gałka szczególnie niepokoi chorych, ponieważ jest to uczucie, jakby rzeczywiście jakaś kulka zamykała przełyk.

Przyczyny tych nietypowych dolegliwości są złożone, jedni chorzy mają objawy fizjologiczne refluksu (występują one krótkotrwale u każdego z nas), a u innych związane są one z przewlekłym narażeniem na stres.

Tu w leczeniu wykorzystuje się nadal leki „na refluks”, ale też leki przeciwdepresyjne, psychoterapię, terapie relaksacyjne.

Pamiętaj! Choroba refluksowa jest chorobą przewlekłą. Przebiega z okresami zaostrzeń i poprawy, wtedy nie będziesz odczuwać żadnych dolegliwości. Ważne byś miała świadomość, że do leczenia zaliczamy odpowiednią dietę, unikanie czynników wywołujących oraz jeśli to konieczne stosowanie leków.

Źródła:

  • Katz PO, Dunbar KB, Schnoll-Sussman FH, Greer KB, Yadlapati R, Spechler SJ. ACG Clinical Guideline for the Diagnosis and Management of Gastroesophageal Reflux Disease. Am J Gastroenterol. 2022;117(1):27-56. doi:10.14309/ajg.0000000000001538
  • Interna Szczeklika 2021, Medycyna Praktyczna

What’s your Reaction?
+1
5
+1
0
+1
0
+1
0
+1
1
+1
0
+1
2

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *