Jak dbać o zęby, aby były zdrowe? Poradnik dla całej rodziny

Jak to możliwe? Dla przykładu – zapalenie przyzębia, znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia miażdżycy, choroby wieńcowej, zawałów serca i udarów mózgu. Z ciekawostek 30% osób, które przebyły zawał serca było bezzębnych! A pacjentom przed operacjami kardiochirurgicznymi usuwa się zęby, które mogą być potencjalnym źródłem infekcji. Choroby zębów mogą przyczyniać się również do porodu przedwczesnego.

Jeśli chcecie zadbać o zęby Waszych dzieci, zacznijcie od siebie – wyleczcie swoje zęby i zęby wszystkich członków rodziny.

Zaleca się, by każda kobieta w ciąży udała się do dentysty celem kontroli oraz ewentualnego leczenia – TAK! można, a nawet trzeba leczyć zęby w trakcie ciąży.

Spis treści:

1. Zanim pojawią się pierwsze zęby
2. Ząbkowanie
3. Pierwsze zęby
4. Karmienie piersią
5. Smoczki, ssanie palucha
6. Próchnica
7. Najważniejsze zasady dbania o zęby
8. Dzieci powyżej 6. miesiąca życia
9. Urazy zębów

Zanim pojawią się pierwsze zęby

Pamiętaj, że ze zdrowych dziąseł wyrosną zdrowe zęby. Można oczyszczać dziąsła zanim pojawią się pierwsze zęby za pomocą gazy nawiniętej na palec zmoczonej w przegotowanej wodzie lub rumianku albo też skorzystać z nakładek na palec – takich jak moja pierwsza szczoteczka.

Ząbkowanie

Jest to bardzo indywidualny proces. Niektóre dzieci znoszą wyżynanie się zębów bez większych problemów, inne zaś bardzo źle tolerują ból związany z ząbkowaniem. Skąd wiadomo, że dziecko ząbkuje? Pojawia się większe wydzielanie śliny, dziąsła są zaczerwienione i opuchnięte, dziecko częściej wkłada piąstki/rączki/palce/zabawki do buzi, może być bardziej marudne, może towarzyszyć temu katar lub biegunka oraz stany podgorączkowe.

Jak można dziecku pomóc w okresie bolesnego ząbkowania?

• można masować dziąsła za pomocą gazy, gryzaków-szczoteczek lub prostych nakładek na palec,
• dobrze mogą sprawdzić się gryzaki, niektóre zawierające wodę, można schłodzić w lodówce,
• paracetamol lub ibuprofen – sprawdź kalkulator objętości syropu przeciwgorączkowego,
• odradza się stosowania żelów z lignokainą, ze względu na potencjalna toksyczność u niemowląt.

Pierwsze zęby

Pierwsze zęby pojawiają się około 6 miesiąca życia. Od tego momentu zaczynamy mycie zębów szczoteczką i pastą dostosowaną do wieku dziecka. Pojawienie się pierwszego zęba to też czas, kiedy powinniście udać się na pierwszą wizytę do stomatologa. Zastanowicie się ale po co? Przecież dziecku ledwo co pokazał się pierwszy ząb. Celem takiej wizyty jest badanie, czy nie mamy do czynienia z jakimś wczesnym problemem stomatologicznym oraz oceny ryzyka chorób w obrębie jamy ustnej.

Najważniejszym aspektem jest natomiast adaptacja dziecka do tego typu wizyt na wczesnym etapie oraz edukacja rodziców w zakresie higieny jamy ustnej oraz nawyków jedzeniowych.

Fluor u niemowląt

Wiele jest kontrowersji na temat fluoru – czy jest bezpieczny czy nie. Wykazano, że stosowanie fluoru w prewencji próchnicy jest skuteczne i co najważniejsze bezpieczne. W Polsce nie ma fluorowanej wody, więc ciężko o przedawkowanie, możemy ewentualnie spotkać się z łagodną formą fluorozy (uszkodzenie szkliwa) w ekstremalnych przypadkach.

Decyzję o wyborze pasty – z fluorem czy bez – rodzice powinni podjąć uwzględniając bilans potencjalnych zysków i strat. Potencjalne ryzyko fluorozy jest bowiem małe, natomiast wystąpienia próchnicy duże. Decyzji jaką pastą dziecko myje zęby dokonuje rodzić. Jeśli chodzi o fluoryzacje to można ją rozpocząć nawet od 6mż – natomiast decyzję czy jest to wskazane podejmuje lekarz po wcześniejszym badaniu.

Jaka ilość fluoru jest bezpieczna wg zaleceń?

Zawartość fluoru możesz sprawdzić na opakowaniu. Zalecana zawartość fluoru w paście oraz jej ilość to:

• do 3. roku życia to 1000 ppm, ilość pasty śladowa (ziarnko ryżu),
• 3-6 lat to 1000 ppm, ilość pasty objętości ziarna groszku,
• powyżej 6 roku życia 1450 ppm, 1-2 cm pasty.

Karmienie piersią

Karmienie piersią jest nie tylko najlepszym pokarmem dla noworodków ale ma również korzystny wpływ na zdrowie waszego dziecka, zmniejszając ryzyko wielu chorób. Nie wykazano, by karmienie piersią powodowało próchnicę.

NIE ZNACZY TO JEDNAK, ŻE KARMIĄC PIERSIĄ NIE POWINNO SIĘ MYĆ ZĘBÓW!

Dokarmianie dzieci mlekiem/mlekiem modyfikowanym lub sokami w nocy zwiększa ryzyko wystąpienia próchnicy tak samo jak częste (>7 razy na dobę) karmienie piersią dzieci powyżej 12mż. Nie zrozumcie mnie źle – karmienie jest dobre, ale proszę myjcie zęby!

Dzieci często piją mleko przed zaśnięciem – można spróbować zmienić nawyki – najpierw jedzenie, przerwa, kąpiel, mycie zębów i sen – taka kolejność znacznie zmniejsza ryzyko próchnicy.

Smoczki, ssanie palucha

Ssanie smoczka lub palca, tak samo jak zgrzytanie zębami lub wypychanie języka może wywierać nadmierny nacisk na zęby oraz zębodoły, dlatego też istotne jest oduczenie tego typu nawyków zanim pojawią się zmiany strukturalne w obrębie zębów lub kości szczęki czy żuchwy.

Gdy pojawi się próchnica

Próchnica jest chorobą zakaźną powodowaną przez bakterie, to znaczy, że przekazujemy ją sobie nawzajem! Dlatego też jednym z najważniejszych aspektów dbania o zęby dziecka jest dbanie o własne zęby przez rodziców.

Regularne mycie zębów przez rodziców pastą z fluorem, użycie nitki dentystycznej oraz płynu do jamy ustnej zmniejsza ryzyko próchnicy u rodziców oraz przekazania bakterii powodujących próchnicę swojemu dziecku. Są badania, które wykazują, że nawet żucie gum ksylitolowych przez matki zmniejsza ryzyko występowania próchnicy u dzieci.

Próchnica jest najczęstszą chorobą u dzieci – aż 40% dzieci do 5 roku życia ma próchnicę! A jest to choroba, której można zapobiegać!! Próchnica ma często szybki i agresywny przebieg u dzieci, wynika to często z niedojrzałości zębów, cieńszego szkliwa, złej higieny i nawyków jedzeniowych. Czasem jedynym leczeniem  jest lapisowanie- inaczej impregnacja (zatrzymanie próchnicy). Zabiegowi poddaje się dzieci między 1 a 3 rokiem życia z szybko postępującym procesem próchnicowym. Niestety zęby po tym zabiegu mają kolor czarny! Nie zawsze jest to wystarczające ponieważ, lapis nie leczy (nie usuwa próchnicy), a tylko zatrzymuje proces próchnicowy. Dlatego najlepszym sposobem jest zapobieganie próchnicy..

Najważniejsze są dobre nawyki 

• W okresie od urodzenia do 2 lat szczególnie unikaj podawania dziecku cukru lub słodzonych pokarmów i napojów. Wykazano, że do 2. roku życia kształtuje się smak i upodobania smakowe, które będą przekładać się na późniejsze nawyki jedzeniowe. Cukier naturalny, który podajesz w owocach jest wystarczający dla małych dzieci. Pamiętaj po owocach myj zęby!
• Wprowadzaj stałe pory posiłku i mycia zębów – dzieci kochają rytuały.
• Unikaj pocałunków w usta, oblizywania smoczków oraz jedzenia wspólnymi sztućcami z dzieckiem.
• Zachęcaj dziecko do samodzielnego mycia zębów, by wykształciło prawidłowe nawyki. Po takim myciu natomiast rodzic powinien umyć jeszcze raz dokładnie dziecku zęby.
• Staraj się stworzyć pozytywną atmosferę, wokół mycia zębów oraz wizyt u dentysty. Dzieci kochają zabawę. Łatwiej będzie Ci zachęcić dziecko do mycia jeśli będzie miało z tego frajdę niż jak będziesz je przymuszać. Można mycie przedstawić jako formę zabawy, pokazać na misu lub lalce, włączyć muzykę – kreatywność nie zna granic 🙂
• Jeśli masz problem z myciem zębów u swojego dziecka poradź się dentysty może zaproponuje odpowiednie rozwiązanie. Często wystarczy zmienić pastę/ szczoteczkę by dziecko chętniej myło zęby – nie zapominaj o dobrej atmosferze!
• Małe dzieci jedzą i piją to co poda im rodzic, odżywiaj swoje dziecko zdrowymi, naturalnymi produktami, które daje Ci polska natura w odpowiednich sezonach, unikaj “sztucznego” cukru w słodyczach.
• Dzieci dorastają patrząc na swoich rodziców, jeśli lubicie warzywa i owoce, myjecie regularnie i dokładnie zęby Wasze dziecko z codziennej obserwacji będzie również wprowadzało stopniowo Wasze dobre nawyki.
• Unikaj przedstawiania jedzenia jako formy nagrody np. “za to że byłeś grzeczny pójdziemy na lody” lepiej “za to że byłeś grzeczny pójdziemy na plac zabaw” a przy okazji możecie pójść na lody. Warto celebrować słodkie jedzenie, niż mieć je w domu. Wyjście do lodziarni na lody jest lepsze niż lody w zamrażarce, które są pod ręką i  można je jeść do woli.
• Do picia dziecku zawsze podawaj wodę, szczególnie w nocy – unikaj słodkich soków, gazowanych napojów. Dziecko szybko polubi słodzone napoje i nie będzie chciało pić wody.
• Mycie zębów przed snem to najważniejszy moment w codziennej higienie jamy ustnej dla każdego z nas. Zalegające resztki pokarmowe i spadek ilości wydzielanej śliny powodują pojawienie się próchnicy w każdym wieku. Po wieczornym myciu nie należy już nic jeść ani pić, poza wodą!
•  Warto wprowadzić słodkie weekendy lub słodkie dni. Niestety, ale dzieci lubią słodycze, z resztą dorośli też 😉 Regularne jedzenie słodyczy np. jeden cukierek dziennie jest bardziej szkodliwe niż zjedzenie tabliczki czekolady raz w tygodniu – brzmi to jak herezja ale najgorsza w słodyczach jest regularność ich spożywania. Można zrobić z dzieckiem ‘słodkie pudełko’, gdzie będziecie zbierać wszystkie słodycze z danego tygodnia i zorganizować ‘słodki piknik’ np. w weekend. Warto w ten schemat wciągnąć znajomych – może to się okazać frajda nie tylko dla dzieci ale także dorosłych,

Dzieci powyżej 6. roku życia

Od około 6. roku życia zaczyna się wyrzynanie zębów stałych. Oprócz codziennej higieny istotne są wizyty w gabinecie stomatologicznym:

• regularne kontrole co 3 miesiące,
• lakowanie – dotyczy bruzd trzonowców – szczególnie szóstek, które wyrzynają się często jako pierwsze zęby stałe. Zabieg polega na zalewaniu głębokich bruzd specjalnym materiałem światłoutwardzalnym. Zapobiega to gromadzeniu się resztek pokarmu w bruzdach oraz zagnieżdżaniu bakterii w tych trudno dostępnych miejscach,
• lakierowanie czyli fluoryzacje co 6 miesięcy,
• w razie potrzeby konsultacja i ewentualne leczenie ortodontyczne.

Urazy zębów

Dzieci są wyjątkowo podatne na urazy – nauka chodzenia, brak wystarczającej koordynacji, trudność w ocenie otoczenia, brak wglądu w potencjalne niebezpieczeństwa. Dodatkowo starsze dzieci czynnie uprawiają sport. Urazom lepiej zapobiegać, niż je leczyć. Nie jest to zawsze możliwe, natomiast w niektórych krajach coraz bardziej popularne stają się ochraniacze na zęby. Pomimo nazwy nie chronią tylko zębów ale również wargi, język i policzki przed urazami.

• Co jeśli dojdzie do urazu?

Jeśli jest to uraz wielomiejscowy i nie dotyczy tylko zębów – twarz, głowa, kończyny, plecy – na pierwszym miejscu pojedź do szpitala.

W przypadku podejrzenia zachłyśnięcia się zębem konieczne będzie natychmiastowe udanie się do szpitala lub wezwanie pogotowia ratunkowego.

• Uraz zęba mlecznego

Po wybiciu z zębodołu zęba mlecznego nie wprowadzamy do zębodołu. Pierwsza pomoc przy urazie to chłodzenie miejsca urazu aby przeciwdziałać powstawaniu krwiaka. Warto udać się do stomatologa celem kontroli, ponieważ urazy zębów mlecznych mogą mieć wpływ na rozwój uzębienia stałego. Jeśli to możliwe, dobrze jest zabrać wybity ząb ze sobą, celem oceny korzenia – istotne jest czy w zębodole nie znajduje się resztka korzenia zęba mlecznego a czasem ciężko to zweryfikować bez zdjęcia RTG, dlatego badając wybity ząb możemy to łatwiej ustalić.

• Złamany ząb stały

Wrzuć fragment/y zęba do soli fizjologicznej

Następnie w ciągu 1 h trzeba dostać się do stomatologa, który połączy fragmenty pod warunkiem, że nie będzie potrzebne leczenie kanałowe.

• Wybity ząb stały

Ząb wprowadź do soli fizjologicznej

W ciągu 1 h musisz dotrzeć do dentysty / chirurga stomatologicznego lub chirurga twarzowo-szczękowego celem replantacji takiego zęba – niestety nie zawsze udanej – warto jednak próbować.

UWAGA! Zanim udasz się do stomatologa dowiedz się czy dany lekarz wykonuje takie zabiegi lub czy może kogoś polecić.

Podsumowanie

1. Rodzicu, wylecz swoje zęby.
2. Myj zęby.
3. Myj zęby swojemu dziecku od kiedy pojawi się pierwszy ząb.
4. Chodź regularnie do dentysty od kiedy pojawi się pierwszy ząb.
5. Staraj się stworzyć miłą atmosferę wokół higieny jamy ustnej – dotyczy to zarówno mycia zębów jak i wizyt u dentysty.
6. Wprowadź dobre nawyki jedzeniowe (wymienione powyżej).

Więcej informacji odnośnie higieny jamy ustnej u dzieci i młodzieży znajdziecie w zaleceniach Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej.

Autor artykułu: lek. dentysta Aleksandra Burczyńska – http://zdrowa-buzia.com