Atopowe zapalenie skóry u dzieci – przyczyny, objawy, terapia i dieta

Jak rozpoznać atopowe zapalenie skóry u dziecka? Pierwsze objawy pokazują się najczęściej w ciągu pierwszych 12 miesięcy życia.

atopowe zapalenie skóry u dzieci i niemowląt AZS

Atopowe zapalenie skóry u dzieci – tę chorobę kojarzymy przede wszystkim z alergią na pokarmy, z czym wiążą się najczęściej restrykcyjne diety eliminacyjne lub nawet odstawienie od piersi.

Nie ukrywam, że postawienie diagnozy jest trudne, nawet dla doświadczonego lekarza. Czym jest atopowe zapalenie skóry? Jakie są objawy i przyczyny AZS?

Spis treści:

  1. Jak często występuje atopowe zapalenie skóry u dzieci?
  2. Przyczyny atopowego zapalenia skóry
  3. Pierwsze objawy AZS u dzieci
  4. Jak rozpoznać atopowe zapalenie skóry?
  5. Testy alergologiczne przy AZS
  6. Czy AZS da się wyleczyć?
  7. Jak wygląda terapia AZS u dzieci?
  8. Jak kąpać dziecko z AZS?
  9. Dieta na AZS

Jak często występuje atopowe zapalenie skóry u dzieci?

Jednoznaczna odpowiedź na to pytanie jest trudna. Większość danych pochodzi z badań przeprowadzanych wśród rodziców, którzy często za AZS przyjmują każdy epizod „wysypki” nieznanego pochodzenia. U dorosłych w większości np. na skórze rąk mamy do czynienia z wypryskiem z „podrażnienia”, który etiologicznie nie ma związku z AZS. Osobiście obserwuję „nad – rozpoznawalność” tej choroby.

Rozpoznanie atopowego zapalenia skóry u dzieci jest trudne, nawet dla doświadczonego klinicysty.

Z całą pewnością mogę jednak tutaj zaznaczyć, że jednorazowy epizod zmian skórnych u dziecka o charakterze rumieniowym nie jest AZS!

Przyglądając się jednak statystykom możemy stwierdzić, że w populacji dziecięcej będzie to 15-20%. U osób dorosłych to około 3%. Są to dane w jakiś sposób pocieszające – można na ich podstawie wyciągnąć wniosek, że u znacznej części dzieci objawy cofają się wraz z wiekiem. Typowy wiek, w którym „wyrasta się” z AZS to 16-18 rok życia.

Mam AZS – czy moje dziecko też będzie chore? Objawy atopowego zapalenia skóry mogą pojawić się u dziecka, którego rodzice są całkowicie zdrowi. Ryzyko wtedy to 10-20%. Wzrasta ono do 40% gdy jeden rodzic ma AZS, do 60% gdy oboje z rodziców.

Przyczyny atopowego zapalenia skóry u dzieci

Objawy zapalne są wynikiem złożonych interakcji między naszymi genami a środowiskiem. Ogólnie chciałabym, aby każdy z Was za punkt wyjściowy choroby traktował zwiększoną przepuszczalność bariery skórnej, która skutkuje szybszym uciekaniem wody (dlatego emolienty stosowane regularnie są niezbędne, one te luki usuwają) i większą przenikalnością potencjalnych alergenów.

Wynikiem ostatecznym widocznym dla oka jest stan zapalny widoczny na skórze jako swędzący rumień, który szybko musi zostać zahamowany.

Pierwsze objawy atopowego zapalenia skóry u dzieci

Pierwsze objawy pokazują się najczęściej w ciągu pierwszych 12 mc. życia. Tutaj uczulam na pochopne diagnozy przed 3 mc. życia – okres ten to fizjologiczna predyspozycja do łojotoku i nawet, gdy wywiad rodzinny w kierunku AZS jest dodatni to w tym okresie w pierwszej kolejności należy wykluczyć ŁZS. Dlatego mówi się, że ŁZS przechodzić może w AZS lub współwystępować – nie u każdego dziecka oczywiście. U reszty dzieci cechy skóry atopowej pokażą się do 5 roku życia.

Chciałam tutaj jednoznacznie podkreślić (zapamiętanie tego pomoże „zaprzyjaźnić” się z tą chorobą), że atopowe zapalenie skóry to choroba przewlekła z okresami remisji i nawrotu czyli okresem „czystej, pozornie zdrowej skóry” i okresem „zmian skórnych”.

Gdybyśmy chcieli uśrednić i spróbować odpowiedzieć na pytanie, „Jak długo będą takie okresy trwały w całości” to mediana ( średnia) czasu trwania to około 3 lat.

Gdzie lokalizują się zmiany skórne przy AZS?

W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że zmiany skórne wędrują i ich lokalizacja zmienia się z wiekiem. W postaci wczesnodziecięcej (od 3 mc – około 2 roku życia), która dotyczy od 60-80% wszystkich pacjentów to twarz, szyja, tułów będą zajęte najczęściej – zmiany na policzkach, które większość z nas kojarzy z tzw. „skazą białkową” (nieaktualne i mylące określenie mogą być obecne nawet do 10. roku życia).

Im dziecko starsze (2-6 rok życia) to choroba przenosi się na kończyny po stronie wyprostnej, by nastolatkowi „przeszkadzać” głównie w zgięciach łokciowych, „pod kolanem” lub na skórze dłoni.

U maluszków okolica pieluszkowa zazwyczaj jest czysta, ponieważ wilgotne środowisko pieluszki chroni skórę przed nadmiernym wysuszeniem, pieluszka działa także ochronnie w stosunku do drapania się. Nie jest to jednak cecha pewna w 100% – są wyjątki od reguły.

Jak rozpoznać atopowe zapalenie skóry u dziecka?

Kryteriów diagnostycznych jest bardzo dużo. Najstarsza lista zaproponowana przez Hanifna i Rajkę nadal aktualna spotyka się z uproszczeniami. Bardziej praktyczne wytyczne macie podane na grafice numer 2. Proszę zauważyć, że kryterium obligatoryjnym jest świąd! Ten objawy jest zawsze obecny. Nie ma AZS bez świądu. Istotna cecha różnicująca z ŁZS (tutaj w przeważającej liczbie przypadków nic nie swędzi).

Diagnozę stawia się klinicznie, czyli nie musimy wykonywać żadnych badań dodatkowych, aby ją postawić. Badania dodatkowe przydatne są później, aby zidentyfikować potencjalne czynniki drażniące – u każdego będą one trochę inne!

Nie potrzeba testów alergologicznych, aby postawić diagnozę. Przebieg nawrotowy i charakterystyczna lokalizacja zmian to również wiodące aspekty.

Do diagnozy atopowego zapalenia skóry u dzieci potrzebne są 3 z 4 kryteriów większych. Mniejsze nie są obligatoryjne czyli nie muszą występować.

Kryteria większe:

  • świąd skóry,
  • przewlekły i nawrotowy przebieg choroby,
  • typowe umiejscowienie zmian skórnych,
  • atopia u pacjenta lub w wywiadzie rodzinnym.

Kryteria mniejsze:

  • suchość skóry,
  • rybia łuska/rogowacenie przymieszkowe/nadmierne pobruzdowanie dłoni,
  • dodatnie wyniki punktowych testów skórnych/nadwrażliwość natychmiastowa,
  • zwiększone stężenie IgE,
  • wczesny początek choroby,
  • nawracające zakażenia skóry,
  • nieswoisty wyprysk rąk i/lub stóp,
  • wyprysk sutków,
  • zapalenie czerwieni wargowej,
  • nawrotowe zapalenie spojówek,
  • stożek rogówki,
  • zaćma podtorebkowa,
  • zacienienie skóry wokół oczu,
  • objaw Dennie-Morgana (fałd oczny),
  • biały dermografizm,
  • przedni fałd szyjny,
  • świąd skóry po spoceniu,
  • nietolerancja pokarmów,
  • nietolerancja wełny,
  • zaostrzenie zmian skórnych po stresie,
  • rumień twarzy, 
  • łupież biały,
  • akcentuacja mieszków włosowych.

Kryterium obligatoryjne:

  • świąd skóry.

Kryterium dodatkowe:

  • zajęcie dołów łokciowych lub podkolanowych lub szyi, lub skóry w okolicy stawów skokowych; do 10. roku życia zmiany wypryskowe na policzkach,
  • osobniczy wywiad atopowy (astma, alergiczny nieżyt nosa), a u dzieci do 4. roku życia rodzinny wywiad atopowy u krewnych pierwszego stopnia,
  • suchość skóry w okresie ostatniego roku,
  • zmiany wypryskowe po stronie zgięciowej, a u dzieci do 4. roku życia zmiany na policzkach i na wyprostowanych powierzchniach kończyn,
  • początek do 2. roku życia (kryterium nie dotyczy dzieci poniżej 4. roku życia).

Dane pochodzą z książki pod redakcją Joanny Narbutt oraz Rafała Pawliczaka.

Testy alergologiczne przy AZS

Niestety, gdy rodzice myślą o AZS, to pierwsze co przychodzi im na myśl, to alergia pokarmowa. Niejednokrotnie stawia się znak równości między tymi dwiema chorobami i za pewnik przyjmuje się pokarm jako czynnik odpowiedzialny za wywołanie zmian skórnych.

Skupiamy się na testach, badaniach laboratoryjnych i co gorsza na restrykcyjnych dietach eliminacyjnych, wykluczamy to nowe składniki pokarmowe, a skóra niestety nie zawsze ulega poprawie, co wywołuje tylko frustrację i zagubienie.

Piramida diagnostyczna alergii pokarmowej

Czas wystąpienia pierwszych objawów (okres niemowlęctwa) zbiega się z karmieniem piersią i rozszerzaniem diety – w „nowym” z uporem upatrujemy przyczyny. Jak to więc jest z tą alergią na pokarmy?

Dane epidemiologiczne pokazują, że alergia pokarmowa dotyczy tylko 30% dzieci z umiarkowanym/ciężkim AZS. Popularna „skaza białkowa” tak chętnie niestety wiązana z patologia AZS występuje tylko u około 3% niemowląt karmionych mm i 0,5% karmionych mlekiem mamy w grupach dzieci z diagnozą AZS.

Wynika z tego, że związek zmian skórnych z pokarmami jest rzadszy niż nam się wydaje, a już na pewno nie polecam koncentrować się tylko na tym aspekcie, gdy podejrzewamy AZS. Pokarmy mogą zaostrzać przebieg choroby, ale nie są pierwotną ( pierwszą, nadrzędną przyczyną). Koncentracja na diagnostyce alergii z jednoczesnym pomijaniem regularnego dbania o barierę skórną prowadzi do przedłużenia procesu leczenia.

Typowa patofizjologia AZS jest szeroka. Alergia tworzy się zazwyczaj wtórnie. Słaba bariera naskórkowa w połączeniu z nadreaktywnością układu immunologicznego przepuszcza zbyt wiele do środka.

W pewnym momencie skóra mówi dość i musi się bronić – tworzy „cząsteczki” obronne (przeciwciała IgE), które mają zwalczyć czynnik obcy – dochodzi do stanu zapalnego. Uczulenie na alergeny pokarmowe jest więc wtórne do pojawienia się zmian skórnych i powstaje na skutek np. rozmazywania pokarmu podczas jedzenia na skórze.

W części przypadków nie znajdziemy żadnych parametrów w badaniach – jeśli jednak jest związek – to będzie to nietolerancja pokarmowa wynikająca z niedojrzałości, która jest przemijająca – skóra atopowa pozostanie jednak suchą skórą atopową i może ponownie pokazać zmiany zapalne, gdy już dawno normalnie nasz organizm będzie tolerował dany składnik pokarmowy.

Jeśli jednak faktycznie podejrzewamy alergię pokarmową to najpierw myślimy o związku: podanie pokarmu – wyraźne i powtarzane zaostrzenie zmian skórnych w ciągu 24 h od podania.

Leczymy pacjenta, nie test:) Sam dodatni wynik testu skórnego punktowego lub dodatni wynik swoistych przeciwciał IgE bez związku klinicznego nic nie wnosi do leczenia, a już na pewno nie może być podstawą do wprowadzenia diety. Wysokie miano całkowite przeciwciał IgE nie ma żadnego znaczenia i nie jest dowodem na istnienie alergii!

Czy atopowe zapalenie skóry u dzieci da się wyleczyć?

Jeśli u Twojego dziecka zostanie postawiona diagnoza AZS to będzie to oznaczać, że przez całe życie skóra będzie miała okresy bardziej lub mniej wymagające, cały czas będzie wrażliwsza.

Gdybyśmy chcieli narysować linią przebieg choroby na przestrzeni czasu to miałaby ona kształt fali, co istotniejsze u każdego chorego wyglądałaby trochę inaczej.

Okresy zaostrzenia, gdy widzimy na skórze zmiany zapalne, rumieniowe przeplatają się z okresami „pozornie zdrowej skóry” czyli my gołym okiem nic nie widzimy, jednak w budowie jest ona cieńsza, brakuje jej elementów obronnych a skórny układ immunologiczny cały czas nastawiony jest na wyższy poziom czuwania.

AZS to choroba heterogenna, o „wielu twarzach”. Wynika to z szerokiego wachlarza przyczyn. W tej chorobie geny odpowiedzialne za tworzenie bariery naskórkowej oraz geny związane z odpowiedzią immunologiczną pracują nie na 100%, pracują inaczej. Nie możemy ich wymienić na nowe i w tym sensie AZS nie da się wyleczyć.

Jednak możemy obserwować i modyfikować interakcję ze środowiskiem. Dbałość o dobrą kondycję naskórka musi nam towarzyszyć codziennie. Zapobiega to wysychaniu skóry, stabilizuje ją i pomaga ograniczyć wnikanie potencjalnych alergenów.

Czynniki, na które mamy wpływ, a które działają uszkadzająco na skórę:

  • niska lub wysoka temperatura otoczenia (przegrzewanie skóry atopowej prowadzi do uczucia swędzenia, szczególnie wraz z rozpoczęciem sezonu grzewczego obserwujemy “wysyp” nowych zmian skórnych),
  • niska wilgotność,
  • uszkodzenia mechaniczne np. drażnienie odzieżą lub pościelą,
  • drażnienie produktami kosmetycznymi,
  • zbyt częste kąpiele w gorącej wodzie,
  • ekspozycja na wolne rodniki ( np. palenie tytoniu).

Jak wygląda terapia atopowego zapalenia skóry u dzieci?

Po poznaniu patofizjologii wiesz już, że terapia to nie tylko i wyłączne skupienie się na restrykcyjnych dietach eliminacyjnych. Chciałabym abyś leczenie AZS traktował jak pokonywanie „stopni terapeutycznych”. Ze względu na dysfunkcję bariery naskórkowej, która jest obecna nawet wtedy, gdy skóra wygląda zdrowo, podstawą terapeutyczną jest działanie nawilżająco – natłuszczające.

Dzięki zastosowaniu emolientów jesteśmy w stanie uzupełnić brakujące elementy budowy, które są odpowiedzialne za przeznaskórkową utratę wody i w konsekwencji wysuszanie skóry.

Sucha skóra swędzi, sucha swędząca skóra jest rozdrapywana, jest uszkodzona i bardziej podatna na działanie czynników zewnętrznych, które łatwiej wnikają do jej wnętrza, podrażniając ją, wywołują stan zapalny.

Celowo nie używam słowa „pielęgnacja”, ponieważ zazwyczaj kojarzy ona nam się z czymś dodatkowym, co może być, ale niekoniecznie jest potrzebne. W aspekcie AZS – nie ma leczenia bez zastosowania preparatów z tej grupy.

Muszą być one aplikowane nie tylko w okresie zaostrzenia czyli widocznych zmian skórnych, ale przede wszystkim w okresach „pozornie zdrowej skóry”, aby odbudować prawidłowe działanie warstw ochronnej.

Najważniejsze aspekty terapii emolientowej (emoliencyjnej)

  1. Słowo „emolient” traktuj jako „środek do celu” a nie jako preparat konkretnej firmy o wysokiej cenie. Każda skóra ma inne potrzeby, dlatego krem, który pomaga dziecku Twojej znajomej niekoniecznie pomoże Twojemu.
  2. Emolient nie pokaże swojego potencjału leczniczego po jednorazowej aplikacji – musi być stosowany regularnie, min. 3 x dziennie niezależnie od kąpieli. Ilość ma bardzo duże znaczenie. Zaleca się ich stosowanie w ilości 150-200 g/tydzień u małych dzieci i 200-500g/tydzień u osób dorosłych.
  3. Każdy produkt może wywołać uczucie pieczenia, jeśli będzie stosowany bezpośrednio na skórę w ostrym stanie zapalnym. W takim wypadku nakładamy substancję czynną – przeciwzapalną (mGKS, mIK) i dopiero po 20 minutach emolient.
  4. Emolient stosujemy na całą skórę.
  5. Emolienty z założenia przeznaczone są dla skór atopowych, czyli wrażliwych z ryzykiem rozwoju alergii kontaktowej, powinny być wolne od składników drażniących i potencjalnie uczulających. Wybieraj te bez dodatków zapachowych.
  6. W grupie dzieci do 2. roku życia powinniśmy stosować emolienty niezawierające alergenów białkowych.
  7. Każda kąpiel zawsze zwiększa przeznaskórkową utratę wody (myć jednak się przecież trzeba dla równowagi i prewencji suchej skóry zaleca się stosowanie emolientu bezpośrednio po kąpieli.
  8. Jeśli na skórze Twojego dziecka jest widoczny stan zapalny to próba „zaleczenia” go wyłącznie emolientami może odnieść odwrotny skutek – zaostrzenie zmian skórnych z dodatkowym ich nadkażeniem. Dlaczego? Emolienty w dużej mierze zawierają lipidy, który budują na skórze płaszcz, pod którym namnażanie się drobnoustrojów na uszkodzonej stanem zapalnym skórze przebiega łatwiej. W takim okresie przechodzimy na II stopień terapeutyczny (mGKS, mIK + emolient). Terapia łączona pozwoli szybciej “zaleczyć” skórę i ograniczyć całkowitą dawkę potrzebnych preparatów steroidowych ( steroid sparing effect). Nie bójmy się sterydów. Stan zapalny musi być szybko opanowany, bo dodatkowo uszkadza skórę, która będzie potrzebować więcej czasu aby się zregenerować.

Indywidualna terapia nawilżająco – natłuszczająca to podstawa leczenia (okres remisji i okres zmian skórnych)

Terapia sterydami miejscowymi – podstawa leczenia stanu zapalnego (okres zmian skórnych)

fot. Terapia AZS

Czy emolienty stosowane od 1. dnia życia zapobiegną rozwojowi AZS?

Są badania, które pokazują skuteczność takiego zastosowania, ale tylko u dzieci z grup wysokiego ryzyka (wcześniaki, rodzice chorzy na AZS). Dla jednoznacznych zaleceń potrzeba więcej badań. Dodatkowo podkreśla się, że profilaktyczne stosowanie emolientów na zdrową skórę noworodka może prowadzić do jej podrażnienia i potęgować rozwój uczulenia.

Nierzadko obserwuje się także rozwój łojotokowego zapalenia skóry w wyniku częstego natłuszczania zdrowej skóry. Jeśli już decydujemy się na emolienty „profilaktycznie” to tylko u dzieci z wysokim ryzykiem rozwoju choroby.

Nie jestem zwolennikiem dodawania emolientów do kąpieli bo zazwyczaj mają one dodatek parafiny czy innych olejów mineralnych co uniemożliwia później działanie zastosowanych preparatów nawilżających po kąpieli.

Atopowe zapalenie skóry u dzieci a sterydy

Czy miejscowe preparaty glikokortykosteroidowe są konieczne i bezpieczne? Sterydy miejscowe są złotym standardem leczenia zmian zapalnych w AZS. Podkreśliłam słowo „zapalnych” ponieważ podstawą terapii suchej, atopowej skóry są i będą zawsze emolienty. Zapalenie trzeba jak najszybciej usunąć, także nie bójmy się jak lekarz przepisze steryd – odpowiednio dobrany pomoże, nie zaszkodzi. Stosujemy je tak krótko jak to możliwe, i tak długo jak to koniecznie.

Efekt terapeutyczny i profil bezpieczeństwa są uzależnione od wielu czynników. Pamiętajmy, że sterydy to nie jeden preparat, a grupa substancji, które różnią się siłą działania. Lek należy dobrać do charakteru zmian skórnych.

Dla przykładu konsystencja maści nałożona na ostre, sączące się zmiany będzie piekła i nie złagodzi stanu zapalnego. Tłuste konsystencje mają zdolność do głębokiego przenikania i są wskazane głównie na suche zmiany zapalne, przewlekłe, gdzie skóra jest pogrubiała.

Ogólna zasada, co do konsystencji sterydu jak i emolientu brzmi: „mokre na mokre (lekkie kremy, emulsje na zmiany ostre, świeże), tłuste na suche”.

Jaką ilość sterydów nakładać?

W terapii zaostrzenia stosujemy je 1 x dziennie, maksymalnie do 2 x dziennie w pierwszych kilku dniach. W fazie poprawy klinicznej możemy aplikować steryd tylko w wybrane dni tygodnia. Emolient stosowany jest każdego dnia.

Bardzo praktyczną jednostką miary w odniesieniu do ilości sterydu jest FTU (finger – tip – unit) czyli jednostka opuszki palca. Ilość kremu, która pokrywa paliczek dystalny palca wskazującego osoby dorosłej odpowiada 0,5 g substancji i można nią pokryć obszar dwóch dłoni, na grafice możecie przeanalizować jaki obszar ciała można w jakiej ilości posmarować. 

Wchłanianie sterydu jest lepsze, gdy stosujemy go na lekko wilgotną skórę (np. po kąpieli) lub skórę nawilżoną (20 min odstęp po emoliencie – tutaj ostrzegam, że w pierwszych kilku dniach leczenia emolient może piec, dlatego jako pierwszy „idzie” steryd).

Poniżej stworzyłam dla Was grafikę, gdzie są przedstawione dokładne wytyczne ilościowe w zależności od obszaru ciała.

Jaką ilość sterydu nakładać?
fot. Jaką ilość sterydu nakładać?

Czy takrolimus i pimekrolimus są dobrą alternatywą dla mGKS?

Są to substancje, które działają przeciwzapalnie. Ich stosowanie nie wiąże się z ryzykiem zaniku skóry. Pimekrolimus ma lekko słabsze działanie niż tacrolimus. Zarejestrowany jest dla dzieci po 2. roku życia.

Wiele badań pokazuje jednak jego bezpieczeństwo i skuteczność od 3 mc. życia. Oba leki są dobrą alternatywą dla mGKS, obecnie chętnie stosowane są jako I wybór w miejscach tzw. „wrażliwych” ( fałdy skóry, twarz, okolica pieluszkowa). Tacrolimus w maści jest dopuszczony do stosowania w terapii proaktywnej, o której przeczytasz poniżej.

Oba preparaty cechuje wysokie bezpieczeństwo stosowania. Nie zwiększają ryzyka chłoniaków skóry oraz innych nowotworów. Praktyczna rada w odniesieniu do aplikacji, aby zapobiec często występującemu pieczeniu skóry po nałożeniu – wstaw i trzymaj lek w lodówce i stosuj bezpośrednio po wyjęciu.

Leczenie ciągłe czyli codziennie ma miejsce w fazie początkowej zaostrzenia. Po uzyskaniu poprawy często przechodzimy na tzw. terapię proaktywną – niecodzienną. Stosowane są sterydy o niskiej sile działania lub tacrolimus.

Częstotliwość aplikowania to zazwyczaj 2 x tydzień do 20 tygodni w przypadku sterydu, w przypadku tacrolimusu nawet dłużej. Zapytasz, czemu to ma służyć? Taki schemat hamuje minimalny proces zapalny w skórze „pozornie zdrowej” czyli nie mającej żadnych objawów widocznych dla naszego oka. Efekt to zmniejszenie liczby nawrotów choroby.

Czy leki przeciwhistaminowe pomogą na AZS u dzieci?

Z całą pewnością nie można stosować tych leków w monoterpii czyli jako jedyny preparat leczniczy. Antyhistaminiki mają za zadanie m.in. hamować świąd.

Niestety w przebiegu atopowego zapalenia skóry odczucie świądu jest wyzwalane przez wiele różnych mechanizmów, dlatego zablokowanie działania histaminy nie odnosi dużego efektu terapeutycznego.

Terapia z udziałem tych leków powinna być stosowana po konsultacji z lekarzem, zazwyczaj jako dodatkowy element, gdy dotychczasowe leczenie nie jest skuteczne. W takich przypadkach stosujemy tylko leki II generacji (fekosfenandyna, loratadyna, desloratadyna, cetyryzyna, lewocetyryzyna, bilastyna czy rupatadyna).

Jak kąpać dziecko z AZS?

Kąpiel to element higieny, którego skóra atopowa tak jak i każda inna potrzebuje. Problematyczny staje się jedynie aspekt wysuszający skórę.

W trakcie mycia warstwa rogowa naskórka się nawadnia, jednak w związku z większą jej przepuszczalnością w przypadku atopowego zapalenia skóry woda szybko paruje, mogąc w efekcie doprowadzić do dodatkowego przesuszenia.

Mycie skóry w AZS zapobiega rozwojowi nadkażeń bakteryjnych, ważne aby nie pomijać go w fazie intensywnego leczenia (codziennie), kiedy to w trakcie kąpieli zmywamy zanieczyszczenia, resztki preparatów leczniczych i emolientów i przygotowujemy skórę na przyjęcie wieczornej rutyny leczniczo-nawilżającej.

W okresie letnim jeśli stosujemy kremy z filtrem, szczególnie mineralne nie zapominajmy, aby je dokładnie zmyć ze skóry dziecka.

Kończąc punkt o kąpaniu: kąpać można, a nawet trzeba z zachowaniem kilku przykazań.

  1. Do 30 minut po kąpieli zastosowany zostanie emolient, który ograniczy ryzyko wysuszenia skóry.
  2. Czas trwania kąpieli, szczególnie przy zaostrzeniu nie dłużej niż 5 min. W czasie leczenia zmian skórnych krótkie codzienne kąpiele, w fazie remisji 2xtydzień ( codzienny szybki prysznic).
  3. Temperatura wody 27-30 stopni C.
  4. Nie używamy mydeł, które całkowicie eliminują płaszcz lipidowy ze skóry. Najlepiej wybrać kostkę syndetową.
  5. Rekomendacje, aby do ostatnich 2 minut kąpieli dodać emolient sugerowałabym traktować ostrożnie i obserwować. W okresie zaostrzenia, taki zabieg może przynieść korzyść. W czasie remisji, szczególnie u niemowląt skupiłabym się na kostce syndetowej i aplikacji emolientu po kąpieli – zbyt duża ilość emolientów może być przyczyną ŁZS.
  6. Z racji nadmiernej kolonizacji skóry atopowej przez gronkowca złocistego zaleca się okresowe dodawanie do kąpieli nadmanganianu potasu o działaniu odkażającym. Polecam maksymalnie 2xtydzień gdy występują zmiany chorobowe.

Dieta na AZS – czy zawsze jest potrzebna?

Diet nie wprowadzamy profilaktycznie. Alergia pokarmowa występuje u około ⅓ pacjentów z AZS – czyli nie wywoła zaostrzenia u wszystkich. Radzę myśleć o alergii pokarmowej jako o równoległej jednostce chorobowej, która współwystępuje z AZS. Okresy remisji i zaostrzeń mogą przypadkowo zbiec się np. z wprowadzaniem nowego pokarmu do diety dziecka.

Jednorazowe zaostrzenie nie jest podstawą do wprowadzenia diet eliminacyjnych. Podstawą jest obserwacja i powtarzalne pogorszenie się stanu skóry po spożyciu danego pokarmu. Tutaj więcej wartości wniesie dzienniczek obserwacji alergicznej niż testy alergologiczne z krwi oparte na szerokich panelach produktów.

Dieta profilaktyczna kobiety w ciąży nie ma wpływu na wystąpienie AZS u dziecka, także drogie przyszła mamo nie katuj się niepotrzebnymi dietami. Natomiast probiotyki stosowane w ciąży mogą zmniejszać ryzyko AZS.

Droga mamo karmiąca! Twoje mleko jest niezależnym czynnikiem, który chroni Twojego maluszka przed chorobami alergicznymi i AZS. Ochronne działanie mają przeciwciała klasy IgA. Profilaktyczna dieta kobiety karmiącej nie ma znaczenia w zapobieganiu AZS.

Rozszerzanie diety niemowląt powinno przebiegać normalnie. Wprowadzanie pokarmów stałych, także tych o wysokim potencjale alergizującym chroni przed rozwojem alergii na te pokarmy. Skupiamy się na różnorodnej diecie, która dba o mikrobiotę przewodu pokarmowego.

Bakterie tam bytujące mają niezaprzeczalny wpływ na układ immunologiczny. Zamiast na restrykcyjnych eliminacjach zdrowych rzeczy zrezygnuj z podawania dziecku sklepowych słodyczy, szczególnie w pierwszych dwóch latach życia – flora bakteryjna przewodu pokarmowego podziękuje Ci za to.

Zapamiętaj, a będzie łatwiej:

  • Myśl o atopowym zapaleniu skóry jako o chorobie zapalnej – niealergicznej!
  • Bariera skórna jest delikatna. Nawrót objawów może wystąpić mimo Twoich starań.
  • Emolienty muszą być stosowane także w okresie, gdy na skórze nic nie widzisz, nie pomogą być zastosowane jednorazowo – tylko powtarzalna i systematyczna aplikacja ma sens.

Autor artykułu: lek. Aga Kobyłka-Dziki – profil na Instagramie @mama_dermatolog

Źródła:

  • Maintz L, Novak N. Getting more and more complex: the pathophysiology of atopic eczema. Eur J Dermatol 2007; 17:267-283.
  • Mann ER, Smith KM: Skin and the Immune System. J Clinic Exp Dermatol Res 2012.
  • Wollenberg A, Barbarot S. Consensus -based European guidelines for treatment of atopic eczema in adults and children. J Eur Acad Dermatol Venereol 2018.
  • Sullivan M, Silverberg NB. Current and emerging concepts in atopic dermatitis pathogenesis. Clin Dermatology 2017.
  • Jaworek AK, Wojas -Pelc A. Znaczenie miejscowych glikokortykosteroidów we współczesnym lecznictwie dermatologicznym. Farmacja Współczesna 2017.
  • Luger T, Boguniewicz M, Carr W i wsp. Pimecrolimus in atopic dermatitis: Consensus on safety and the need to allow use in infants. Pediatr Allergy immunol 2015.
What’s your Reaction?
+1
5
+1
5
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0

1 komentarz dla “Atopowe zapalenie skóry u dzieci – przyczyny, objawy, terapia i dieta

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *