Co to jest konflikt serologiczny? Profilaktyka i diagnozowanie

W Polsce profilaktyka konfliktu serologicznego jest zalecana i refundowana. Każda ciężarna z grupą krwi Rh ujemną, po uprzednim sprawdzeniu przeciwciał powinna otrzymać immunoglobulinę między 28. a 30. tygodniem ciąży.

Konflikt serologiczny – temat, o którym można napisać książkę. Wyjaśnienie tego zjawiska w jednym zrozumiałym tekście jest nie lada wyzwaniem…

Konflikt serologiczny jest jednym z tych problemów we współczesnym położnictwie, w którym w ostatnich 20 latach nastąpił ogromny przełom. Jeszcze w latach 90., metody diagnostyczne jak i terapeutyczne były znikome. Bardzo wiele dzieci umierało jeszcze w trakcie ciąży albo w pierwszych tygodniach życia.

Obecnie, problem jest wciąż istotny i powinien o nim pamiętać każdy ginekolog prowadzący ciążę. Jednak co najważniejsze, skuteczna profilaktyka konfliktu serologicznego doczekała się kamieni milowych w dostępności.

Co to jest konflikt serologiczny?

Konflikt serologiczny to niezgodność pomiędzy matką i dzieckiem co do grup krwi. Najczęściej dotyczy antygenu D z układu Rh, jednak może być spowodowany niezgodnością w zakresie pozostałych antygenów układu RH (np. C,E) oraz w innych układach grupowych krwi (np. Kell, MNSs, Kidd,Duffy i ABO).

Taka różnica pomiędzy krwią matki i płodu, w momencie wystąpienia mikroprzecieków płodowo-matczynych, do których zazwyczaj dochodzi w przebiegu każdej ciąży, może doprowadzić do wytworzenia przez organizm kobiety przeciwciał przeciwko krwinkom dziecka. Przeciwciała te przedostają się przez łożysko do płodu, a następnie łączą się z krwinkami dziecka i powodują ich rozpad. Co jest istotą choroby hemolitycznej płodu i noworodka.

Początkowo płód uruchamia tzw. mechanizmy kompensacyjne, aby zapobiec rozwojowi choroby, jednak gdy jest ona niezdiagnozowana lub nieleczona może doprowadzić nawet do zgonu wewnątrzmacicznego lub urodzenia bardzo chorego dziecka.

Kiedy dochodzi do immunizacji? Gdy są mikroprzecieki płodowo-matczyne, mówi się że minimalna objętość obcej krwi 0,2 ml, aby doszło do uczulenia ciężarnej. 

W jakich sytuacjach możemy się tego spodziewać? Gdy mamy uszkodzoną barierę łożyskową, czyli w trakcie porodu (naturalnego i przez cięcie cesarskie), poronienia, operacji ciąży pozamacicznej, a także przy zabiegach wewnątrzmacicznych oraz krwawieniach podczas ciąży.

Szacuje się, że konflikt serologiczny i będąca jego wynikiem choroba hemolityczna dotyczy 0,2-0,3% wszystkich ciąż. Dzięki wprowadzeniu obowiązkowych badań u kobiet ciężarnych w kierunku obecności przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom układu czerwonokrwinkowego oraz profilaktyki pod postacią podawania immunoglobuliny anty-D obserwujemy spadek w częstości występowania ciężkich powikłań.

Jak diagnozować konflikt serologiczny?

Na początku ciąży każda kobieta powinna mieć wykonane oznaczenie grupy krwi i badanie w kierunku obecności przeciwciał odpornościowych. Wynik negatywny u kobiet Rh-dodatnich zwalnia z wykonywania dalszych badań, natomiast ciężarne Rh-ujemne muszą powtarzać badanie w każdym trymestrze.

W momencie wykrycia przeciwciał, powinno się określić ich rodzaj i miano, dalsze postępowanie zależy od sytuacji klinicznej. Obecnie metodą diagnostyczną z wyboru jest badanie ultrasonograficzne, a jedyną skuteczną metodą leczenia wewnątrzmacicznego choroby hemolitycznej jest przetaczanie krwi dziecku podczas zabiegu kordocentezy.

Profilaktyka konfliktu serologicznego

Kobietom Rh-ujemnym, które nie wytworzyły przeciwciał anty-D zaleca się profilaktykę śródciążową, pod postacią podania immunoglobuliny anty-D między 28-30. tygodniem ciąży w dawce 300 ug. Ma to na celu zabezpieczenie przed immunizacją do której może dojść w III trymestrze ciąży. 

Po porodzie po raz kolejny podajemy immunoglobulinę anty-D, tak aby zabezpieczyć ciężarną na kolejną ciąże. Powinno się ją podać do 72 h po porodzie dziecka Rh-dodatniego, ale także po poronieniu, usunięciu ciąży pozamacicznej, diagnostyce inwazyjnej lub obfitym krwawieniu w trakcie ciąży. Po każdej następnej ciąży profilaktykę powinno się powtarzać.

W Polsce profilaktyka ta jest zalecana i refundowana. Każda ciężarna z grupą krwi Rh ujemną, po uprzednim sprawdzeniu przeciwciał powinna otrzymać immunoglobulinę między 28. a 30. tygodniem ciąży. Istnieje również możliwość otrzymania immunoglobuliny prywatnie – to koszt około 400 zł.

Genotypowanie płodu

Nie każdy wie, że istnieje możliwość genotypowania płodu. Jest to nieinwazyjna metoda diagnostyczna, polegająca na pobraniu krwi matki i wyizolowaniu z niej wolnego DNA płodowego, a następnie poszukiwaniu w nim antygenu D. Dzięki czemu już w trakcie ciąży możemy się dowiedzieć, czy dziecko ma krew Rh-dodatnią.

Kobiety Rh-ujemne, których dzieci są Rh-ujemne są zwolnione z konieczności stosowania profilaktyki. W chwili obecnej takie badanie w Polsce jest dodatkowo płatne lub dostępne w niektórych ośrodkach w trakcie badan klinicznych.

Kilka słów od Nicoli

Ja jestem Rh ujemna. Kuba, lekarz – nie znał swojej grupy krwi! Sprawdziliśmy i jest Rh dodatni, zatem w 28. tygodniu zrobił mi zastrzyk z immunoglobuliny. Roger urodził się Rh ujemny, więc zastrzyk nie był teoretycznie potrzebny, ale czy postąpiłabym tak samo ponownie? Oczywiście, że tak!

Rozumiecie teraz na czym polega profilaktyka? Jeżeli jesteśmy w grupie zwiększonego ryzyka, próbujemy zapobiec czemuś co być może nigdy nie nastąpi.

PS. Po moim poronieniu też zdecydowałam się na zastrzyk z immunoglobuliny.

Źródła:

  • Bręborowicz G.H. (red.) Położnicto i ginekologia. Tom I. Warszawa 2020,
  • Bręborowicz G. H. (red.). Położnictwo i ginekologia. Tom II.  Warszawa 2013; 
  • Sapa A i inni, 2014. Diagnostyczna przydatność detekcji genu RHD w osoczu ciężarnych w profilaktyce konfliktu matczyno-płodowego na tle antygenu D z układu Rh. Ginekologia Polska; 85: 570-576. 
What’s your Reaction?
+1
14
+1
2
+1
1
+1
1
+1
1
+1
0
+1
2

3 komentarze dla “Co to jest konflikt serologiczny? Profilaktyka i diagnozowanie

  1. Mnie niestety nie udało się uniknąć konfliktu. W 28 tygodniu odczyn Coombsa okazał się dodatni. Przeciwciała są o wysokim mianie. Miałam już dwie kordocentezy z przetoczeniem krwi … 🙁 Jestem w tych 0.2% ciąż.

  2. Dziękuję za ten artykuł. Jestem w 31+1tc i czekam na wynik grupy krwi dziecka… trochę to stresujące. Bez Waszego bloga nie wiedziałabym, że mnie tak zaniedbano i pominięto te badania…

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *