Bursztyn na ząbkowanie – fakt czy mit zdrowotny?

Zazwyczaj pierwszą prawdziwą próbą w życiu świeżo upieczonych rodziców są kolki niemowlęce. Nieukojony płacz maluszka połączony z brakiem skutecznych metod jego łagodzenia i poczuciem bezsilności często doprowadzają rodziców na skraj rozpaczy.

Na szczęście około 3. miesiąca życia u większości dzieci kolki się kończą a rodzice mają chwilę oddechu… dopóki maluch nie zacznie ząbkować. I zdaniem niektórych rodziców kolki to „pikuś” przy ząbkowaniu. Tym bardziej, że zębów do wyjścia jest 20, ich wyrzynanie wiąże się ze zwiększoną podatnością na infekcje, przypada w dodatkowo stresującym momencie rozszerzania diety. Nic więc dziwnego, że podobnie jak przy kolkach, rodzice często łapią się wszystkiego, co ma zmniejszyć dolegliwości u płaczliwego i marudnego bobasa.

Niestety, nie wszystkie chwyty dozwolone, bowiem niektóre z nich nie tylko są nieskuteczne, ale mogą być wręcz śmiertelnie (dosłownie!) niebezpieczne. Mowa tu o popularnych naszyjnikach z bursztynów. 

Skąd pomysł, żeby ząbkującemu dziecko zakładać bursztyn?

Bursztyn należy do ozdobnych kamieni organicznych i zawiera kwas bursztynowy, któremu od lat przypisywało się cudowne właściwości antybakteryjne i przeciwbólowe. Właściwości te nadawano przede wszystkim bursztynowi bałtyckiemu. Wierzy się, że w skutek pocierania o skórę z kamienia wydziela się kwas bursztynowy, który wchłania się do organizmu przez skórę, czego efektem miało by być uśmierzenie bólu i zmniejszenie stanu zapalnego (taki ibuprofen w kamieniu). Zapewne stąd idea zakładania dzieciom naszyjników z bursztynów w trakcie ząbkowania.

Metoda ta, choć kontrowersyjna ze względu na potencjalne niebezpieczeństwo związane z zakładaniem czegokolwiek na szyję dziecku, od lat miała swoich zwolenników i przeciwników. 

Ale ponieważ w medycynie słowo przeciwko słowu to za mało, na szczęście pokuszono się o przeprowadzenie badań mających na celu sprawdzenie tej tezy. Wykorzystano w nich naszyjnik z bursztynów bałtyckich.

Udało się potwierdzić, że faktycznie zawiera on kwas bursztynowy. Niestety wykluczono, aby wydzielał się on z kamienia wskutek pocierania o skórę, a co za tym idzie – przenikał przez skórę. Dodatkowo w badaniach tych wykluczono również działanie przeciwbólowe i łagodzące ząbkowanie samego kwasu bursztynowego. Tak więc magiczny wpływ bursztynów na bolesne ząbkowanie można włożyć między mity.

Ewentualnie wytłumaczyć go efektem placebo – przypominam, że w przypadku dzieci udowodniono występowanie efektu placebo „przeniesionego” przez rodzica.

Niestety, w medycynie poza skutecznością danej interwencji ogromne znacznie ma też jej bezpieczeństwo. A w przypadku bursztynowych naszyjników potencjalne działnia niepożądane są bardzo groźne! Opisano bowiem przypadki dzieci, które zmarły wskutek ich stosowania – albo poprzez uduszenie się zaciśniętym na szyi naszyjnikiem (z tego powodu małe dzieci nie powinny nosić ŻADNYCH, nie tylko bursztynowych, naszyjników) albo poprzez zachłyśnięcie koralikiem z zerwanego naszyjnika czy bransoletki.

Dodatkowo, badania wykazały kolonizację naszyjników przez bakterie, co może być czynnikiem ryzyka zakażeń u dzieci z niedoborami odporności. Czy warto zatem ryzykować życiem dziecka dla nieudowodnionego w żaden sposób efektu?

Nie. Naukowcy i towarzystwa pediatryczne są w tym aspekcie jednomyślni. Mówią, że nie tylko nie należy zalecać stosowania tego typu naszyjników, ale wręcz należy odradzać ich zakładanie dzieciom.

Źródła:

• Cota ALS, Silva EAD, Freitas NBBS, Bisneto JSLI, Buriti GM, Valente JQLM, Nemezio MA. Use of the amber teething necklace by the child population: risks versus benefits. Rev Paul Pediatr. 2022 May 27;40:e2020412. doi: 10.1590/1984-0462/2022/40/2020412IN. PMID: 35648980; PMCID: PMC9150903;
• Cox C, Petrie N, Hurley KF. Infant Strangulation from an Amber Teething Necklace. CJEM. 2017 Sep;19(5):400-403. doi: 10.1017/cem.2016.342. Epub 2016 Aug 9. PMID: 27503268;
• Machet P, Lanotte P, Giraudeau B, Leperlier M, Tavernier E, Maruani A. Amber necklaces: reasons for use and awareness of risk associated with bacterial colonisation. Eur J Dermatol. 2016 Dec 1;26(6):580-585. doi: 10.1684/ejd.2016.2871. PMID: 27873736;
• Nissen MD, Lau ETL, Cabot PJ, Steadman KJ. Baltic amber teething necklaces: could succinic acid leaching from beads provide anti-inflammatory effects? BMC Complement Altern Med. 2019 Jul 5;19(1):162. doi: 10.1186/s12906-019-2574-9. PMID: 31277614; PMCID: PMC6612214.

Alicja Jaczewska

3 min