Karolina Zych-Rozpędowska
Prawidłowy rytm serca mieści się w przedziale od 60 do 100 uderzeń na minutę. Bradykardią określamy zbyt wolny rytm serca w stosunku do wieku, aktywności i wydolności fizycznej.
Spis treści:
Co to jest bradykardia?
Bradykardia to tętno poniżej 60 uderzeń serca na minutę. Warto jednak podkreślić, że nie każde tętno poniżej 60/min powinno wzbudzać niepokój. Ta wartość jest trochę umowna, bo uwierzcie mi, że w zapisach holterowskich, które oceniam, spoczynkowa czynność serca u osób zdrowych często jest wolniejsza niż 60 na minutę. Zależy to od wieku, płci, wydolności fizycznej a nawet pory dnia, bo tętno w czasie snu wynoszące 45/min często w ogóle mnie nie dziwi.
Bradykardia fizjologiczna
Bradykardia może być też fizjologiczna. Najczęstszą przyczyną wolnej spoczynkowej czynności serca jest sport. Osoby regularnie uprawiające wysiłek fizyczny lub zawodowi sportowcy mają wolne tętno. Szczególnie osoby, które trenują dyscypliny wytrzymałościowe takie jak biegi, pływanie, kolarstwo, wioślarstwo mogą mieć czynność serca w spoczynku około 40-45/min, a w czasie snu jeszcze mniej.
Fizjologiczną bradykardię powoduje też zwiększone napięcie nerwu błędnego, czyli wagotonia. Wówczas wolne tętno i czasem bloki obserwuje się głównie w czasie snu. A w czasie aktywności dziennej tętno jest prawidłowe i adekwatne do wysiłku.
Bradykardia fizjologiczna najczęściej nie powoduje objawów! Bywa wykryta przypadkowo w rutynowym EKG, na pulsoksymetrze lub w trakcie osłuchiwania serca.
Bradykardia patologiczna
Bradykardia może być też patologiczna. Elektrownią serca, w której powstaje prąd, czyli bodźce elektryczne i od której wychodzą wszystkie kabelki jest węzeł zatokowy. Tu powstaje impuls elektryczny, który następnie przechodzi do węzła przedsionkowo-komorowego, czyli magazynu przesyłowego, z którego kable elektryczne rozchodzą się na całe serce.
Wyłączenie elektrowni, czyli dysfunkcja węzła zatokowego bodźcotwórczego skutkuje blokami zatokowymi. Wyłączenie magazynu, czyli dysfunkcja układu bodźcoprzewodzącego skutkuje blokami przedsionkowo-komorowymi. Blok oznacza, że impuls elektryczny nie przechodzi przez kolejne tkanki serca, przez co pracuje ono nieprawidłowo.
Do przyczyn dysfunkcji w układu bodźcotwórczego i bodźcoprzewodzącego, czyli dwóch węzłów należą:
- uszkodzenia serca związane np. z przebytym zawałem, zapaleniem mięśnia serca,
- zaburzenia elektrolitowe np. wysokie stężenie potasu,
- zaburzenia metaboliczne np. niedoczynność tarczycy,
- zaburzenia neurologiczne np. guzy mózgu,
- choroby z naciekami w sercu – amyloidoza, sarkoidoza, hemochromatoza,
- choroby tkanki łącznej – toczeń układowy, twardzina układowa,
- choroby zakaźne – borelioza, dur brzuszny, choroba Chagasa,
- obturacyjny bezdech senny,
- uszkodzenie serca pooperacyjne: po wymianie zastawki, ablacja, przeszczep serca,
- polekowe: B-blokery, werapamil, diltiazem, leki antyarytmiczne, amiodaron, cymetydyna,
- narkotyki – kokaina.
Objawy bradykardii
Objawy bradykardii zależą od tego, jak wolny jest rytm serca, a jeśli jest, to jak długo trwa, bo warto tu podkreślić, że podobnie jak przy szybkich rytmach, to również przy wolnych można mieć tylko epizody. Wówczas wolne tętno występuje tylko przez kilkanaście minut, po czym powraca prawidłowy rytm zatokowy.
Kiedy bradykardia występuje przez dłuższy czas a chorzy w jakimś stopniu są już zaadaptowani do wolnej czynności serca objawy są mniej wyraźne. Do objawów przetrwałej bradykardii należą:
- łatwe meczenie,
- apatia,
- utrudniony kontakt,
- zaburzenia pamięci,
- zawroty głowy,
- spadek tolerancji wysiłku,
- duszność.
W czasie występowania bloków w zapisie EKG pojawiają się pauzy. Pauzy to po prostu przerwy w pracy serca, czyli w wyniku napadowego bloku występuje nie tylko zwolniona czynność serca, ale też przestaje ono w ogóle bić na kilka, czasem kilkanaście sekund.
Objawy, jakie występują w trakcie takiego napadowego bloku, pośrednio dają nam informacje, jak długa była pauza:
- 3-5 sekund mroczki przed oczami, zawroty głowy,
- 10-15 sekund utrata przytomności,
- 20-30 sekund drgawki.
Diagnostyka bradykardii
Diagnostyka wolnego rytmu serca polega przede wszystkim na wykonaniu zapisu EKG. Jeśli wolny rytm pojawia się okresowo a chory ma objawy, wówczas przydatna jest przedłużona rejestracja EKG-Holter EKG, rejestrator zdarzeń, wszczepialny pod skore rejestrator zdarzeń wykorzystywany w diagnostyce omdleń, można wykonać też inwazyjne badanie elektrofizjologiczne.
Ważne, by wykluczyć odwracalne przyczyny choroby np. niepożądane działanie leków, niedokrwienie serca, niedoczynność tarczycy, nieprawidłowe stężenie potasu, boreliozę i inne.
Bradykardia a leki
Nie ma leków przyspieszjących bicie serca. W leczeniu szpitalnym na krótki czas można wykorzystać atropinę, jednak do leczenia domowego leki nie istnieją.
Leczenie patologicznej bradykardii związanej z dysfunkcja układu bodźcoprzewodzącego polega na usunięciu przejściowych lub odwracalnych przyczyn choroby. Jeśli podjęte działania nie przynoszą poprawy lub nie występuje odwracalna przyczyna bloków, wówczas należy wszczepić stymulator serca – nazywany też przez pacjentów rozrusznikiem.
Stymulator serca
Stymulator jest urządzeniem, jak sama nazwa wskazuje, stymulującym serce do działania. Generuje on impulsy, napędzając elektrownie serca tak, by nigdy nie zwalniała poniżej ustalonego rytmu serca np. 60/min.
Stymulator jest małym urządzeniem wszczepianym pod mięsień tuż pod lewym obojczykiem. Od puszki stymulatora do serca odchodzą elektrody. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, w trakcie zakładania urządzenia chory jest cały czas przytomny.
Po wszczepieniu rozrusznika jakość życia chorych bardzo się poprawia, nie występują omdlenia i utraty przytomności, ustępują zawroty głowy. Mając stymulator można prowadzić normalne życie, wyjeżdżać na wakacje, uprawiać sporty. Oczywiście wyjątkiem są tu aktywności, które potencjalnie mogłyby uszkodzić urządzenie, czyli u osoby ze stymulatorem np. boks odpada! Dodatkowo technika idzie do przodu i dostępne są już stymulatory bezelektrodowe o wielkości kapsułki witaminowej.
