Fakty i mity na temat leków psychotropowych

Przyjmowanie leków psychotropowych, do których należą m. in. leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe oraz inne leki stosowane przez psychiatrów wiąże się z szeregiem obaw. Ile trwa leczenie depresji? Czy leki przeciwlękowe uzależniają? Czy leki psychotropowe trzeba przyjmować do końca życia? Odpowiadamy na te wszystkie najważniejsze pytania.

Leki psychotropowe trzeba przyjmować do końca życia

Jedna z najczęstszych obaw związanych ze stosowaniem leków psychotropowych dotyczy tego, że rozpoczęcie farmakoterapii danym lekiem wiąże się z koniecznością przyjmowania go do końca życia.

W praktyce, po uzyskaniu poprawy stanu psychicznego zwykle podejmuje się próbę redukcji, a następnie odstawienia danego leku. Dotyczy to zarówno zaburzeń depresyjnych jak i psychotycznych. 

Oczywiście część osób może wymagać przewlekłego leczenia, ale większość będzie potrzebowała leczenia tylko w niektórych okresach swojego życia, podczas pierwszego epizodu lub w przypadku nawrotu objawów.

Leczenie depresji – jak długo trzeba przyjmować leki?

W przypadku pierwszego epizodu depresji zalecany czas leczenia to 6-12 miesięcy od uzyskania poprawy. Po tym czasie można stopniowo odstawiać leki.

W przypadku nawrotu depresji zaleca się, aby leczenie trwało około dwa lata. Natomiast wystąpienie 3 epizodu depresyjnego może wiązać się z koniecznością bezterminowego stosowania leków, w celu zmniejszenia ryzyka kolejnego nawrotu.

• I epizod
  •  6-12 miesięcy
• II epizod
  • Min. 2 lata
• III epizod
  • Bezterminowo

Leki przeciwdepresyjne nie działają od razu

To prawda, do tej pory nie opracowano skutecznego leku przeciwdepresyjnego, który wykazywałby natychmiastowy i długotrwały efekt.

Kiedy nastąpi poprawa samopoczucia przy przyjmowaniu leków przeciwdepresyjnych?

• Pierwsze efekty
  •  2 tygodnie
• Poprawa
  • 4-6 tygodni

• Pełny efekt
  • 8-10 tygodni

Leki psychotropowe powodują poważne skutki uboczne

Większość leków psychotropowych stosowanych obecnie to leki nowej generacji, które zostały zaprojektowane z myślą o ograniczeniu skutków ubocznych, które towarzyszyły przyjmowaniu leków starszej generacji.

Oczywiście, tak jak wszystkie leki, również leki psychotropowe mogą wywoływać działania niepożądane, ale w większości przypadków mają one charakter łagodny i przejściowy.

Działania niepożądane leków przeciwdepresyjnych są najbardziej nasilone w pierwszych dniach stosowania, a zmniejszają się z czasem, w miarę jak rozpoczyna się ich działanie i poprawa samopoczucia.

Najczęstsze działania niepożądane towarzyszące przyjmowaniu najpopularniejszych leków psychotropowych, w tym leków przeciwdepresyjnych oraz niektórych neuroleptyków to:

• sedacja, czyli nadmierne uspokojenie,
• senność,
• pogorszenie koncentracji.

Część leków przeciwdepresyjnych i neuroleptyków powoduje skłonność do tycia. W tym wypadku zalecane jest zwrócenie uwagi na zdrową, zbilansowaną dietę, nieprzekraczanie dziennej dawki zalecanych kalorii, a także podejmowanie regularnej aktywności fizycznej.

Niektóre leki mogą powodować uczucie suchości w ustach; można łagodzić te niedogodności popijając niedużymi ilościami wody w ciągu dnia, spożywać kostki lodu lub żuć gumę do żucia, co pobudza wydzielanie śliny. Jeżeli suchość w ustach jest bardzo nasilona i utrudnia mowę, można pomyśleć o zmniejszeniu dawki leku lub zamiany na inny preparat.

Sposoby na przeciwdziałanie najczęstszym działaniom niepożądanym leków psychotropowych

Sedacja

• Stosowanie leku na wieczór; zmiana dawki

Przyrost masy ciała

• Dieta i aktywność fizyczna; porada dietetyczna

Suchość w ustach

• Popijanie wody, ssanie kostek lodu; guma do żucia

Zaparcia

• Dieta bogatoresztkowa; picie dużych ilości wody; ćwiczenia fizyczne

Zawroty głowy

• Ostrożne wstawanie, podnoszenie się

Nudności

• Przyjmowanie leku z posiłkiem; leki przeciwwymiotne

Przyjmowanie niektórych preparatów związane jest z ryzykiem wystąpienia poważniejszych działań niepożądanych, np. obniżenia ilości białych krwinek w obrazie krwi czy wystąpienia zaburzeń rytmu serca, w związku z czym w przypadku przyjmowania części leków może być konieczne okresowe wykonywanie badań kontrolnych, takich jak morfologia, badanie enzymów wątrobowych czy też badania EKG.

Uwaga! Niektóre pokarmy, alkohol, choroby oraz inne leki mogą wchodzić w interakcje z lekami psychotropowymi i zwiększać ryzyko działań niepożądanych – należy zawsze omówić z lekarzem indywidualne ryzyko związane ze stosowaniem konkretnych preparatów.

Leki psychotropowe uzależniają

Lęk przed uzależnieniem od leków psychotropowych bywa przyczyną zrezygnowania od rozpoczęcia terapii. Tymczasem zdecydowana większość leków stosowanych w psychiatrii nie wywołuje uzależniania. 

Leki, których stosowanie nie wiąże się z ryzykiem uzależnienia to leki przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne oraz stabilizatory nastroju.

Istnieje pewna grupa leków psychotropowych, które rzeczywiście mogą powodować uzależnienie – są to niektóre leki nasenne, uspokajające czy przeciwlękowe. Ich stosowanie zawsze powinno być ograniczone w czasie, nie należy też zwiększać dawki tych preparatów bez konsultacji z lekarzem.

Leków psychotropowych nie należy nagle odstawiać

W przypadku, gdy rozpoczęliśmy terapię lekami psychotropowymi, należy pamiętać że leków nie należy odstawiać nagle. Chociaż leki przeciwdepresyjne czy przeciwpsychotyczne nie powodują uzależnienia i ich odstawienie nie wywołuje tzw. zespołu abstynencyjnego, to jednak w przypadku nagłego zaprzestania przyjmowania preparatu może dojść do wystąpienia nieprzyjemnych dolegliwości, takich jak ból głowy, rozdrażnienie, drżenie rąk czy niepokój.

Aby temu zapobiec, dawkę leku należy zmniejszać stopniowo, najlepiej po konsultacji ze swoim lekarzem prowadzącym.

Biorąc leki psychotropowe nie będę mógł prowadzić samochodu

Wiele osób, które na co dzień prowadzi samochód obawia się wpływu leków psychotropowych na zdolność do prowadzenia pojazdów.

Większość leków przeciwdepresyjnych nie powoduje pogorszenia koncentracji i sprawności psychomotorycznej. Zaleca się jednak ostrożność w pierwszych dniach stosowania leku, kiedy to mogą występować przejściowe dolegliwości w postaci senności, pogorszenia koncentracji czy zawrotów głowy.

Stosowanie neuroleptyków może wiązać się z koniecznością z rezygnacji z prowadzenia samochodów na czas trwania terapii. W przypadku niektórych preparatów dotyczy to tylko początkowego okresu leczenia oraz przyjmowanej dawki. Należy więc zachować ostrożność i w razie wątpliwości skonsultować się ze swoim lekarzem. 

Niektóre leki np. większość leków nasennych, uspokajających czy przeciwlękowych powoduje istotne pogorszenie sprawności psychomotorycznej, i nie powinno się prowadzić samochodu bezpośrednio po przyjęciu leku, a także pewien czas po przyjęciu ostatniej dawki. Czas po którym nie należy wsiadać za kierownicę różni się w zależności od preparatu i wynosi od kilku-kilkunastu godzin do kilku dni, tutaj również najlepiej zasięgnąć rady specjalisty.