Redakcja 
Kiedy byłam w ciąży (już w I trymestrze) doświadczyłam czym jest trądzik i jak skutecznie potrafi zepsuć nastrój ciężarnej kobiecie. Wydawałoby się to dziwne, JA, dermatolog a jednak trądzik spędzał mi sen z oczu. Problem polegał jednak na tym, że ja trądzik miałam nie na twarzy (no może minimalny) ale na całych plecach. O zgrozo! Jak tu posmarować samodzielnie, po pierwsze taki duży obszar ciała a po drugie coś do czego nie sięgam? (miałam wrażenie, że wraz z powiększającym się brzuchem skracają mi się kończyny górne 🙂 ). Jeśli ktoś mnie obserwuje to wie, że byłam samo(dzielną) matką i tu wyprzedzam Wasze pytania dlaczego nie mogłam poprosić partnera o pomoc w pielęgnacji skóry pleców (ale nie o tym miałam tu napisać).
Tuż po zakończeniu karmienia a nawet już w trakcie trwającej laktacji, trądzik całkowicie ustąpił. Często trafiając do lekarza czy kosmetologa możecie się spotkać ze stanowiskiem, że lepiej poczekać z leczeniem trądziku do zakończenia ciąży a najlepiej leczyć go po zakończeniu laktacji. Ja też nierzadko sama doradzam tak swoim pacjentkom, bo wiem, że zmiany trądzikowe często same ustępują! Przede wszystkim rozważam korzyść wynikającą z leczenia nad ryzykiem potencjalnej toksyczności leku dla płodu. Stąd niestety wynika wiele trudności terapeutycznych.
Oczywiście na rynku dostępne są bezpieczne opcje leczenia i dla pacjentek w ciąży i dla pacjentek karmiących piersią i można opracować skuteczne schematy terapeutyczne. Z roku na rok pojawiają się też nowe badania substancji aktywnych, które będą bezpieczne dla Was i Waszego dzieciątka.
Spis treści:
Przyczyny trądziku w ciąży
Przyczyną nasilenia trądziku lub pojawienia się go po raz pierwszy w ciąży są zmiany zarówno hormonalne, metaboliczne jak i immunologiczne. Według dostępnych publikacji aż 42% ciężarnych zgłasza się do lekarza z powodu trądziku. U 90% kobiet choroba istniała przed ciążą a 60% kobiet zgłasza pogorszenie zmian trądzikowych już istniejących.
Za głównego winowajcę uważa się hormony, głównie wzrost poziomu androgenów. Androgeny, pewnie kojarzą się Wam z hormonami męskimi, i słusznie, tylko że androgeny wydzielane są też w organizmie kobiety tylko w mniejszej ilości jak u mężczyzn. Wzrost stężenia androgenów w ciąży może prowadzić do rozwoju lub pogorszenia trądziku pospolitego. Zmiany zapalne związane są z przewagą odpowiedzi komórek pomocniczych T typu 2 (Th2) nad komórkami pomocniczymi T typu 1 (Th1). O komórkach T już kiedyś Wam pisałam, są to limfocyty czyli komórki odpowiadające za odporność. Literka H przy ich nazwie oznacza „helpers” czyli pomocniczy.
W ciąży celowo i fizjologicznie by dziecko mogło się zdrowo rozwijać zostaje zachwiana równowaga komórkowa (za którą odpowiadają Th1) na korzyść tzw. odpowiedzi humoralnej (za którą odpowiadają Th2). A niestety, ten kompromis na rzecz prawidłowo rozwijającej się ciąży wpływa na pracę gruczołów wydzielających pot i łój (czyli sebum). Dochodzi do gorszej pracy gruczołów łojowych i ekrynowych a poprawy pracy gruczołów apokrynowych. Po zakończeniu ciąży wszystko wraca do normy i ponownie osiągamy równowagę Th1 = Th2, stąd nierzadko jesteśmy zdziwione, że trądzik ustąpił samoistnie :).
Często możecie się spotkać z postrzeżeniem, że stan skóry w ciąży determinuje płeć dziecka. Występowanie trądziku w ciąży to jak nic dziewczynka a efekt „glow skin” to chłopiec. Na dzień dzisiejszy brak jest dowodów naukowych na takie hipotezy.
Pielęgnacja skóry z trądzikiem w ciąży
Pielęgnacja skóry z trądzikiem nie różni się znacząco od tej, która obowiązuje u innych pacjentów:
- mycie twarzy, oczyszczanie delikatnym produktem (nie mydłem, nie wysokim pH),
- unikanie w składzie produktów do pielęgnacji skóry retinolu i retinoidów,
- odpowiednie nawilżenie skóry trądzikowej,
- zabiegi z użyciem kwasów pod okiem dermatologa lub kosmetologa.
Pamiętajcie, że produkty kosmetyczne często mają informację czy są bezpieczne w ciąży, gdyż liczy się cała formulacja nie tylko substancja aktywna.
Leczenie trądziku w ciąży
Leczenie miejscowe trądziku bezpieczne w ciąży
- kwas azelainowy (KA) 15% i 20%,
- nadtlenek benzoilu (BPO) 2,5% – 5% – należy unikać aplikacji na duże powierzchnie,
- kwas salicylowy do 2% – nie na duże powierzchnie i nie pod okluzją, kwas salicylowy może przenikać do łożyska stąd wysokie dawki nie są zalecane,
- miejscowe antybiotyki: erytromycyna, azytromycyna, metronidazol – nie stosować w monoterapii (czyli tylko sam antybiotyk) – antybiotyk należy łączyć między innym z nadtlenkiem benzoilu, aby ograniczyć lekooporność,
- kwas glikolowy – wciąż kontrowersyjny i brak jednoznacznej decyzji co do bezpieczeństwa stosowania w ciąży.
Leczenie miejscowe potencjalnie niebezpieczne w ciąży
- Miejscowe retinoidy: takie jak tretynoina i adapalen, były wcześniej klasyfikowane jako leki FDA kategorii C (czyli działanie niekorzystne dla płodu).
Chociaż przezskórne wchłanianie tretynoiny jest minimalne i nie zmienia stężenia endogennego leku, leczenie miejscowe tretinoiną nie jest zalecane, ponieważ lek ten może przenikać do łożyska.
Są obecnie cztery doniesienia o wadach wrodzonych związanych ze stosowaniem w pierwszym trymestrze ciąży (lek należy odstawić miesiąc przed planowaniem ciąży, lub tuż po potwierdzeniu ciąży testem kasetkowym).
Adapalen jest związany z rzadkimi doniesieniami o teratogenności. Na dzień dzisiejszy jako dermatolodzy nie zalecamy stosowania w ciąży retinoidów.
Leczenie systemowe bezpieczne w ciąży
- penicyliny,
- erytromycyna,
- klindamycyna,
- cefalosporyny,
- wykazano, że doustne sole są skuteczne w leczeniu łagodnych do umiarkowanych przypadków trądziku pospolitego zarówno w monoterapii, jak i jako uzupełnienie innych metod leczenia trądziku w dawkach 30–150 mg/dobę. Badania wykazały, że bezpieczna dawka to poniżej 75 mg /dobę.
Leczenie systemowe niebezpieczne w ciąży
- Tetracykliny i ich pochodne (zwłaszcza po 14 tyg. ciąży) – stosowanie tetracyklin w pierwszym trymestrze nie wiązało się z wadami wrodzonymi (jednak zalecamy unikać),
- Spironolakton,
- Isotretynoina – nigdy nie powinna być stosowana u pacjentek w ciąży lub karmiących piersią. Lek jest teratogenny (samoistne poronienia, wrodzone wady rozwojowe, w tym wady ośrodkowego układu nerwowego i grasicy i inne). Zaleca się, aby kobiety starające się o dziecko zaprzestały stosowania isotretinoiny przez co najmniej 1 miesiąc przed poczęciem (oficjalnie wg badań i ulotek, w praktyce zalecam min. 2 miesiące).
Schemat przykładowego leczenia trądziku w ciąży:
Trądzik zaskórnikowy – Kwas Azelainowy (KA)
Trądzik łagodny/umiarkowany – KA + nadtlenek benzoilu (BPA) i Erytromycyna/ Klindamycyna miejscowa + BPA
Trądzik umiarkowany/silny – Erytromycyna doustnie + BPO +/KA
Azytromycyna doustnie + BPO+/KA
Metronidazol doustnie + BPO+/KA
Trądzik piorunujący – erytromycyna doustnie + GKS doustnie (7-14 dni) + BPO +/KA
Pamiętajcie, aby zawsze skonsultować leczenie z lekarzem. Zabiegi wykonujcie w gabinecie dermatologicznym lub pod okiem kosmetologa. Nie bójcie się pytać producentów kosmetyków o bezpieczeństwo stosowania ich produktów w ciąży.
Lekisurowce kosmetyczne bezpieczne w okresie karmienia piersią to temat rzeka! Jeśli nie jesteście pewne jakiejś substancji a nie macie możliwości zapytania lekarza o bezpieczeństwo, to polecam Wam stronę E-lactancia, gdzie możecie same sprawdzić czy lek przenika do pokarmu i czy jest bezpieczny dla dziecka. Oczywiście strona jest nie tylko dla leków stosowanych w dermatologii, ale też innych stosowanych w różnych chorobach.
Autorka artykułu: dr n. med. Nina Wiśniewska – profil na Instagramie: @dr_nina__wisniewska_derma
Źródło:
Trądzik i trądzik różowaty w ciąży, Lipiec 2020 W książce: Skórne zaburzenia ciąży Casey A. SpellHannah RobertsHannah RobertsAmy FlischelRobert T. Brodell
Nicole Sochacki-Wójcicka
