Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (HFMD) – jak wygląda u dzieci?

Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (HFMD) to choroba wirusowa, której typowymi objawami są: gorączka, wysypka i zmiany w jamie ustnej. Ma zazwyczaj łagodny przebieg, problemem może być jednak odwodnienie, które nierzadko będzie wymagało hospitalizacji.

dziecko-rece-twarz

Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (HFMD – hand, foot, and mouth disease) jest częstą chorobą wirusową – dobrze znaną zarówno pediatrom, jak i rodzicom. Choć w tej drugiej grupie raczej pod inną, niestety błędną nazwą: „bostonka”.

Jak już wspomniałam jest ona wywoływana przez wirusy. HFMD występuje najczęściej u dzieci do 10. roku życia, choć zdarza się również u dorosłych. Ma bardzo charakterystyczny, zazwyczaj łagodny przebieg, ale nie do końca taki sam u wszystkich pacjentów. Na podstawowe elementy obrazu klinicznego składają się: gorączka, wysypka i zmiany w jamie ustnej.

Jak wygląda HFMD u dziecka?

  • Gorączka z reguły jest niska i ustępuje w ciągu 48 godzin. Po 1-2 dobach do gorączki dołączają zmiany w obrębie jamy ustnej.

Zazwyczaj są to zmiany rumieniowe, które następnie zamieniają się w pęcherzyki, a te z kolei pękając tworzą bolesne owrzodzenia. Zmiany w jamie ustnej u dzieci mówiących będą przyczyną skarżenia się na ból w obrębie buzi i gardła. Młodsze dzieci często odmawiają też jedzenia i picia.

  • Następnie pojawia się wysypka, w której bardzo charakterystyczna jest lokalizacja na rękach i stopach – głównie ich dłoniowej i podeszwowej powierzchni.

Dość często też zmiany zajmują okolicę krocza i pośladków. Zazwyczaj są to bolesne (rzadko swędzące) pęcherzyki na podłożu rumieniowym, ale mogą być też plamki, grudki a nawet pęcherze. Wysypka ustępuje całkowicie w ciągu 7-10 dni.

  • Po kilku tygodniach od zachorowania (średnio 40 dni od początku choroby) mogą pojawić się zmiany w obrębie paznokci (związane z tymczasowym zahamowaniem ich wzrostu w macierzy paznokcia) – tzw. linie Beau przypominające poprzeczne bruzdy lub zgrubienia płytki paznokcia lub złuszczanie płytki paznokciowej potocznie zwane „schodzącym paznokciem”.

U pacjentów z atopowym zapaleniem skóry (AZS), tak jak w przypadku większości chorób wysypkowych, tak i tutaj zmiany skórne w przebiegu HFMD mogą mieć odmienny wygląd od typowej manifestacji u osób zdrowych. W tej grupie pacjentów może bowiem dojść do „eczema coxsackium” – wówczas zmiany przypominają wyprysk opryszczkowy z nadżerkami w miejscach, w których zlokalizowane były wykwity AZS.

Powikłania są na szczęście rzadkie

Choroba ma zazwyczaj łagodny przebieg, zwłaszcza w naszym regionie. Do rzadkich ciężkich powikłań HFMD należy zajęcie ośrodkowego układu nerwowego (aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ostre ogniskowe porażenie oraz zapalenie pnia mózgu). Na szczęście dla Europejczyków, najwięcej doniesień o ciężkich przebiegach pochodzi z Azji.

Natomiast to, co nierzadko jest realnym zagrożeniem i potencjalną przyczyną hospitalizacji, to odwodnienie spowodowane bólem w obrębie jamy ustnej i trudnościami w przyjmowaniu płynów. Dlatego tak ważne jest, aby dbać o nawodnienie chorującego dziecka. Powiedziałabym, że w tym przypadku „wszystkie chwyty dozwolone”, ale przeważnie dobrze się sprawdzają chłodne płyny, pojenie łyżeczką czy strzykawką, próby karmienia po podaniu leków przeciwbólowych. Polecam też unikać płynów, które mogą nasilać ból np. soków cytrusowych.

Leczenie HFMD

A skoro jesteśmy już przy lekach – to niestety nie ma skutecznego leku przeciwwirusowego, który można zastosować w przypadku HFMD. Dlatego zaleca się leczenie wyłącznie objawowe, czyli przede wszystkim nawadnianie i w razie potrzeby leki przeciwgorączkowe/przeciwbólowe.

Zmiany skórne nie wymagają smarowania żadnymi preparatami. Zasadniczo również na zmiany w obrębie jamy ustnej nie zaleca się stosowania preparatów miejscowych, zwłaszcza tych zawierających lidokainę, ze względu na brak dowodów na poprawę nawodnienia pacjenta oraz potencjalne ryzyko ich wchłaniania czy reakcji alergicznej.

Profilaktyka zachorowania

Jeśli chodzi o zapobieganie HFMD, to przed zachorowaniem może Was ustrzec przede wszystkim higiena rąk. Choroba ta przenosi się głównie drogą fekalno-oralną oraz przez bezpośredni kontakt z wydzielinami lub płynem z pęcherzyków. Dlatego też dość często obserwuje się „epidemie” HFMD w żłobkach i przedszkolach.

Okres jej wylęgania wynosi 3-6 dni, to oznacza, że zazwyczaj po 3-6 dniach od kontaktu z chorą osobą można obserwować wystąpienie objawów. Jeśli chodzi o okres zakaźności to uznaje się, że dziecko jest zakaźne do czasu zaniku osutki lub 7 dni od czasu początku choroby (w zależności od źródeł). Natomiast wirus jest wydalany jeszcze przez wiele tygodni: w kale 4-10 tyg., w drogach oddechowych 3-4 tyg. – w zależności od zastosowanych metod wykrywania.

Niestety dotychczas nie opracowano skutecznej szczepionki przeciwko HFMD. W Chinach szczepionka przeciwko jednemu ze serotypów wirusa Coxsackie (odpowiedzialnych za wystąpienie tej choroby) przeszła trzecią fazę badań klinicznych ze skutecznością na poziomie 90%. Na mysich modelach zaobserwowano skuteczność szczepionki 2-walentnej (przeciwko 2 serotypom).

Tak naprawdę, aby w pełni zabezpieczyć dzieci przed zachorowaniem przydałaby się szczepionka poliwalentna (przeciwko wielu serotypom), jednak póki co wytworzenie takowej wydaje się być niemożliwe.

HFDM a ciąża

Jeszcze jedna ważna rzecz – co jeśli dziecko zachoruje, gdy Ty będziesz w ciąży?

Otóż brak jest jednoznacznych danych na ten temat. Niektóre źródła wskazują, że największe potencjalne ryzyko dla płodu jest w przypadku zachorowania w I trymestrze, inne, że w okolicy porodu.

Jedno jest pewne – powikłania takie jak poronienie czy wystąpienie wady wrodzonej serca u dziecka są bardzo rzadkie. Nie zmienia to faktu, że w takiej sytuacji należy:

  • ograniczyć bliski kontakt z dzieckiem,
  • jak najczęściej myć ręce,
  • nosić maseczkę, 
  • unikać korzystania z tych samych sztućców, kubków itp. co dziecko,
  • poinformować o tym fakcie swojego ginekologa.
What’s your Reaction?
+1
4
+1
1
+1
7
+1
1
+1
3
+1
2
+1
1

Tagi

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *