Metody leczenia cukrzycy typu 1

W cukrzycy typu 1 stosuje się insulinę w wielokrotnych wstrzyknięciach. Dostępne są różne typy insulin, o tym jaki schemat terapii i jakie insuliny dostanie chory decyduje lekarz uwzględniając wiele czynników.

Warto dodać, że insuliny mogą być stosowane również w typie 2 cukrzycy, ale zazwyczaj wprowadza się je w późniejszym okresie choroby, a nie na początku jak w typie 1.

Rodzaje insuliny

Insuliny można odróżnić na podstawie takich parametrów jak podział ze względu na budowę chemiczną i tu wyróżniamy insulinę ludzką i analogi insuliny ludzkiej. Kolejną klasyfikacją jest podział ze względu na czas jej działania:

• początek działania – jak szybko insulina obniży stężenie cukru we krwi;
• szczyt działania – kiedy insulina ma maksymalną siłę działania;
• czas trwania – jak długie jest działanie insuliny obniżające cukier.

W wymienionych wyżej grupach znajdują się:

• szybko działające analogi insuliny;
• krótko działająca insulina ludzka;
• insuliny średnio długo działające;
• analogi insuliny długo działające;
• mieszanki insulinowe – połączenie powyższych w 1 leku. Każda z insulin zawartych w mieszance osiąga szczyt działania w innym czasie.

Pamiętajcie, że to jaką kombinację insulin otrzyma pacjent zależy od rożnych czynników, m.in.:

• codziennej aktywności chorego;
• ilości i kaloryczności spożywanych posiłków oraz ich regularności;
• umiejętności w kontrolowaniu glikemii;
• wieku pacjenta.

Intensywna insulinoterapia

Ponieważ w organizmie osoby z cukrzycą typu 1 nie ma w ogóle insuliny w leczeniu stosuje się intensywną insulinoterapię, polegającą na wielokrotnych wstrzyknięciach insuliny w ciągu doby. Zazwyczaj stosuje się insulinę średnio długo działającą lub analog długo działający wieczorem, a w ciągu dnia w porach posiłków insulinę krótko działającą lub szybko działający analog.

Ile insuliny musi sobie podać chory?

Za każdym razem przed podaniem insuliny chory musi zmierzyć glukometrem stężenie cukru we krwi, powinien też wiedzieć co i w jakiej ilości będzie jadł, by policzyć tzw. wymienniki węglowodanowe w posiłku; policzyć ile węglowodanów będzie w posiłku i ile jednostek insuliny potrzebuje, by móc wbudować za jej pomocą spożyte cukry do komórek ciała.

Wydaje się to bardzo skomplikowane, ale chorzy z cukrzycą typu 1, ich rodzice i opiekunowie przy rozpoznaniu choroby są dokładnie edukowani w liczeniu wymienników, w wyliczaniu zapotrzebowania na insulinę, w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami.

Jak podajemy insulinę?

Możemy podawać ją używając specjalnych wstrzykiwaczy zwanymi penami. Przypominają one grubszy długopis. W środku pena znajduje się fiolka zawierająca insulinę. A końcówka pena zakończona jest cienką igłą, którą wbija się w skórę.

Życie z cukrzycą to niestety ciągłe kłucie w palec – celem pomiaru glikemii i w skórę –celem podania insuliny. Czy da się to jakość uprościć? Da! Chory z cukrzycą typu 1 może korzystać z tzw. osobistej pompy insulinowej.

Intensywna insulinoterapia za pomocą pompy

Intensywna insulinoterapia, czyli funkcjonalno-przestrzenny sposób leczenia cukrzycy, zazwyczaj prowadzona jest właśnie za pomocą pompy insulinowej. Jej „funkcjonalność” polega na tym, że w zależności od przewidywanej pory i składu posiłku (z uwzględnieniem jego indeksu glikemicznego), jak również planowanego wysiłku fizycznego oraz wyjściowej glikemii, dobrze wyszkolony chory samodzielnie modyfikuje czas podania i dawkę insuliny.

Pompa insulinowa jest urządzaniem wielkości telefonu komórkowego, która poprawia i ułatwia kontrolę cukrów i podnosi komfort życia diabetyka. Składa się z pojemnika z insuliną, która przepływa przez dren do igły umieszczonej w tkance podskórnej chorego.

Pompa ma za zadania naśladować pracę trzustki, dlatego przez całą dobę podaje tzw. bazę, czyli mikroskopijne ilości insuliny oraz doposiłkowe wstrzyknięcia zwane bolusami. Chory nadal musi wiedzieć co zje i ile tego zje, by obliczyć ilość wymienników węglowodanowych, zaprogramować odpowiednią ilość jednostek insuliny na pompie, potwierdzić podanie. O dawce insuliny nadal decyduje pacjent a nie pompa.

Dla kogo pompa jest dobrym rozwiązaniem?

• Dla osób aktywnych fizycznie, trenujących sport wyczynowo.
• Osób żyjących w nieregularnych godzinach, pracujące w trybie zmianowym, rożnych strefach czasowych.
• Z chwiejnym, nieuregulowanym przebiegiem choroby, częstymi hipoglikemiami.
• Dla dzieci, jeśli ich rodzice preferują tą formę terapii.
• Dla kobiet z cukrzycą typu pierwszego będących w ciąży lub przygotowujących się do ciąży.

Koszt pompy to około 4000-15000 tys. złotych. Dodatkowo trzeba kupić jeszcze cały sprzęt wymienny typu wkłucia, dreny, sensory.

Dzieci do 18. roku życia i dorośli do 26. roku życia mają pompy i zestawy infuzyjne w całości refundowane przez NFZ. Osoby po 26. roku życia mają zapewnioną częściową refundację zestawów infuzyjnych koniecznych do terapii pompą.

Wielka Orkiestra Świątecznej pomocy wypożycza pompy insulinowe kobietom w ciąży. By otrzymać taką pompę wystarczy mieć cukrzycę typu 1, planować ciążę lub być w pierwszym trymestrze ciąży. Nie ma ograniczeń wiekowych. Zestawy infuzyjne do wypożyczonych pomp są całkowicie refundowane przez NFZ.

Systemy monitorowania cukrzycy

Dokładne monitorowanie wartości glikemii z szybkim wykryciem zagrażających życiu hipoglikemii (bardzo niskich cukrów, które u chorych leczonych insuliną mogą występować częściej) zapewnia zastosowanie jednej z metod ciągłego monitorowania glikemii w czasie rzeczywistym (real time continuous glucose monitoring – CGM) lub ciągłe monitorowanie glikemii metodą skanowania (intermittently scanned continuous glucose monitoring – isCGM, zwane też flash glucose monitoring – FGM).

Zastosowanie systemów monitorowania pomaga uzyskać chorym wyrównanie wartości glikemii i unikać niepożądanych hipoglikemii. Systemy jeśli są zsynchronizowane z pompą insulinową dają możliwość przerwania wlewu insuliny przez pompę, jeśli wykryją niskie stężenie cukru we krwi.

Hybrydowe pompy insulinowe

Ponad to są już dostępne hybrydowe pompy insulinowe sprzężone z CGM, które umożliwiają automatyczny wlew insuliny na podstawie trendu i wartości glikemii.

Leczenie niefarmakologiczne

Leczenie cukrzycy poza terapią farmakologiczną obejmuje również leczenie niefarmakologiczne. W jego skład wchodzi:

1. Edukacja pacjentów – stanowi niezwykle ważny element terapii szczególnie u osoby z cukrzyca typu 1, a także u rodzica dziecka z rozpoznaną chorobą. Chory musi wiedzieć, jak rozpoznawać objawy zbyt wysokich i niskich stężeń cukrów, jak wyliczać ile insuliny podać, jak dostosować dawkę insuliny w przypadku intensywnego wysiłku, choroby infekcyjnej, które produkty wybierać, by zapobiegać skokom cukrów i wiele wiele innych. Edukacja chorego powinna być przeprowadzana na każdej wizycie kontrolnej.
2. Styl życia – powinien obejmować dobnie o urozmaicaną dietę, regularną aktywność fizyczną, dążenie do redukcji masy ciała przy nadwadze lub otyłości, unikanie używek, wysypianie się i unikanie stresu.
3. Rozpoznawanie i leczenie chorób wpływających na zwiększenie tzw. ryzyka sercowo-naczyniowego. Chorzy z cukrzycą są bardziej narażeni na liczne powikłania narządowe. Dlatego szczególnie powinni dbać o prawidłową kontrolę ciśnienia tętniczego i stężenia cholesterolu. Pomiary ciśnienia powinny być wykonywane na każdej wizycie kontrolnej, ale chory w domu również powinien okresowo sprawdzać wartości. Lipidogram należy oznaczyć raz w roku. W razie rozpoznania tych chorób należy wdrożyć odpowiednio wcześnie leczenie.
4. Opóźnienie wystąpienia powikłań cukrzycy, a w razie ich pojawienia intensywne działania polegając na leczeniu i opóźnieniu dalszemu postępowi choroby. Do najczęstszych powikłań cukrzycy należy cukrzycowa choroba nerek, polineuropatia, retinopatia, zespól stopy cukrzycowej

Źródła:

• Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego;
• Interna Szczeklika 2021.