Hipoglikemia reaktywna, czyli poposiłkowa

Hipoglikemia reaktywna to obniżenie stężenia cukru oraz pojawienie się objawów charakterystycznych dla hipoglikemii, występujących 2-5 godzin po posiłku, najczęściej zawierającym dużą ilość węglowodanów.

Hipoglikemię poposiłkowa występuje u osób:

• po różnych operacjach żołądka skutkujących zmniejszeniem jego objętości lub całkowitym usunięciem (z powodu nowotworu, wrzodu). Także po operacjach chirurgii bariatrycznej, czyli operacyjnego leczenia otyłości. Niskie stężenie cukru pojawia się wcześnie, bo około 1-2 godziny po posiłku. Spowodowane jest to szybszym opróżnianiem żołądka i nadmiernym wyrzutem insuliny;

• osób zdrowych bez żadnych obciążeń spadek stężenia cukru występuję zazwyczaj po posiłku bogatym w węglowodany proste. Taką hipoglikemię nazywamy idiopatyczną, ponieważ nie jest znana przyczyna jej powstania. Objawy występują około 2-5 godzin po jedzeniu. W tym przypadku niedocukrzenie spowodowane jest zbyt dużym wyrzutem insuliny w odpowiedzi spożyte węglowodany. Taki duży wyrzut może być objawem hiperinsulinemii, ale może być związany też z insulinoopornością;

• hipoglikemia może być też wczesnym objawem cukrzycy typu 2. Tu objawy niedocukrzenia pojawiają się około 3-5 godzin po posiłku i są związane z nieprawidłowym wydzielaniem insuliny przez trzustkę.

Rozpoznanie hipoglikemii reaktywnej

By rozpoznać hipoglikemię poposiłkową muszą naraz występować trzy kluczowe rzeczy:

• objawy hipoglikemii, najczęściej po posiłku zawierającym węglowodany,
• niskie stężenie glukozy potwierdzone w badaniu,
• ustąpienie objawów po spożyciu węglowodanów.

Hipoglikemia reaktywna nie występuje w nocy!

Pacjenci często wiążą objawy hipoglikemii z sennością poposiłkową. Senność występująca po obfitym posiłku nie jest objawem niedocukrzenia, w niedocukrzeniu organizm jest raczej pobudzony, nastawiony na ratowanie siebie, a po obitym posiłku krew krąży z brzuchu a nie w głowie stąd mamy potrzebę spania.

Objawy hipoglikemii poposiłkowej to najczęściej:

• niepokój, lęk,
• zawroty i bóle głowy,
• drżenie rąk,
• wzmożona potliwość,
• przyśpieszone bicie serca,
• nerwowość,
• nudności,
• senność,
• uczucie głodu,
• uczucie słabości,
• zaburzenia koncentracji, orientacji, wzroku czy mowy.

Jak zdiagnozować hipoglikemię reaktywną?

Duże znaczenie ma wywiad. Objawy hipoglikemii są charakterystyczne, jeśli występują po obfitym bogatowęglowodanowym posiłku, to prawdopodobieństwo potwierdzenia hipoglikemii poposiłkowej jest wysokie.

Objawy hipoglikemii reaktywnej nie występują w nocy, na czczo i podczas wysiłku. Jeśli niedocukrzenia występują w takich sytuacjach – to nie jest to hipoglikemia poposiłkowa.

Do diagnostyki wykorzystuje się doustny przedłużony test obciążenia glukozą. W badaniu ocenia się stężenie glukozy na czczo, i co 30 min w czasie kolejnych 4 godzin. Mimo że wielu specjalistów nie zaleca OGTT z uwagi na duży odsetek wyników fałszywie dodatnich (spożycie 75 g czystej glukozy, może spowodować spadek cukru po 2 godzinach i objawy u osób dotychczas zupełnie bezobjawowych).

Przeczytaj artykuł pt. TEGO nigdy nie rób w trakcie doustnego testu obciążenia glukozą.

Jednak jest to test ogólnie dostępny i łatwy do wykonania, dlatego wciąż obecny w diagnostyce. Z innych metod można zalecić test z odpowiednio skomponowanym posiłkiem zawierającym 60% węglowodanów (tzw. test mieszanego posiłku) lub zalecić domowe pomiary glikemii poposiłkowej.

U osób po operacji bariatrycznej OGTT przy podejrzeniu hipoglikemii reaktywnej należy wykonywać w szpitalu, ponieważ spadek cukru po spożyciu tak dużej ilości glukozy może być znaczący.

Jak leczyć hipoglikemię reaktywną?

W przypadku hipoglikemii reaktywnej podstawą leczenia jest dieta i spożywanie regularnych małych porcji posiłku, składających się z pokarmów o niskim indeksie glikemicznym. Posiłki powinny być komponowane z produktów zawierających węglowodany złożone, warzyw bogatych w błonnik, ponieważ błonnik spowalnia uwalnianie cukru do krwi.

Posiłek należy spożywać co 3-4 godziny tak by zapobiegać nadmiernej stymulacji trzustki. W przypadku nieskuteczności diety w leczeniu wykorzystuje się akarbozę lub metforminę.

Więcej o hipoglikemii przeczytasz w naszych artykule pt. Hipoglikemia – czym jest i jakie daje objawy? oraz Cukrzyca typu 2 – przyczyny, objawy i rozpoznanie.

Źródła:

• Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego;
• American Diabetes Association. 2. Classification and Diagnosis of Diabetes: Standards of Medical Care in Diabetes-2021 [published correction appears in Diabetes Care. 2021 Sep;44(9):2182]. Diabetes Care. 2021;44(Suppl 1):S15-S33. doi:10.2337/dc21-S002;
• Chung WK, Erion K, Florez JC, et al. Precision medicine in diabetes: a Consensus Report from the American Diabetes Association (ADA) and the European Association for the Study of Diabetes (EASD). Diabetologia. 2020;63(9):1671-1693. doi:10.1007/s00125-020-05181-w.