Typy cukrzycy – przyczyny i charakterystyka

Cukier, czyli glukoza to główne źródło energii dla organizmu. Poziom cukru zmienia się w ciągu doby, najniższy jest rano po obudzeniu i po dłuższej przerwie od posiłku. Rośnie za to po jedzeniu lub wypiciu słodkiego napoju.

Zaopatrzeniem organizmu w energię i jej dystrybucją steruje trzustka, która wytwarza hormon – insulinę. Insulina oddziałuje na komórki organizmu i sprawia, że pobierają glukozę z krwioobiegu, dostają w ten sposób energię i tak obniżają poziom glukozy we krwi. Jeśli nie wykorzystamy glukozy w postaci energii, to zostanie ona zamieniona i odłożona w postaci tkanki tłuszczowej w różnych okolicach naszego ciała i narządach wewnętrznych. 

Co to jest cukrzyca?

Cukrzyca jest przewlekłą chorobą, w której występuje wysokie stężenie cukru we krwi, czyli hiperglikemia. Powstaje, gdy trzustka nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny lub gdy organizm nie może skutecznie wykorzystać wytwarzanej insuliny. Przewlekła hiperglikemia w cukrzycy prowadzi do poważnego uszkodzenia wielu układów organizmu, zwłaszcza nerwów i naczyń krwionośnych.

Cukrzyca jest chorobą społeczną i cywilizacyjną. Na świecie żyje z nią już 537 milionów dorosłych osób. Przewiduje się, że liczba ta wzrośnie do 643 milionów do 2030 roku i 783 milionów do 2045 roku. Choroba w 2021 roku była odpowiedzialna za 6,7 miliona zgonów. Na cukrzycę i jej powikłania co 5 sekund umiera 1 osoba. W Polsce już co najmniej 3 mln Polaków choruje na cukrzycę, ale nawet 1 mln spośród nich nie zdaje sobie z tego sprawy, bo wciąż nie ma wykrytej choroby.

Główne typy cukrzycy

Według klasyfikacji WHO wyróżniamy 3 główne typy cukrzycy: typ 1, typ 2 i cukrzyca ciążowa.

Cukrzyca typu 1

Około 10% wszystkich osób z cukrzycą ma cukrzycę typu 1. Spowodowana jest całkowitym zniszczeniem komórek beta w trzustce, które odpowiedzialne są za produkcję insuliny. Zniszczenie może być spowodowane procesem autoimmunologicznym, czyli takim w którym przeciwciała organizmu niszczą własne tkanki. W rezultacie organizm wytwarza bardzo mało insuliny lub nie wytwarza jej wcale.

Dokładne przyczyny tego nie są jeszcze znane, ale są związane z kombinacją warunków genetycznych i środowiskowych. Cukrzyca typu 1 może dotykać ludzi w każdym wieku, ale zwykle rozwija się u dzieci lub młodych dorosłych.

Osoby z cukrzycą typu 1 potrzebują codziennych zastrzyków insuliny, aby kontrolować poziom glukozy we krwi.

Cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 2 jest najczęstszym typem cukrzycy, stanowiąc około 90% wszystkich przypadków cukrzycy. Wynika z postępującego upośledzenia wydzielania insuliny. Osoby z rozwijającą się cukrzycą typu 2 nie wytwarzają wystarczającej ilości insuliny na potrzeby organizmu lub organizm nie jest w stanie prawidłowo wykorzystać insuliny (insulinooporność).

Choroba rozwija się powoli w ciągu tygodni lub miesięcy. Jest częsta u osób z nadwagą lub otyłością. Cukrzyca typu 2 nierzadko diagnozowana jest u osób starszych, ale coraz częściej obserwujemy ją u dzieci, młodzieży i młodszych dorosłych – z powodu rosnącego poziomu otyłości, braku aktywności fizycznej i złej diety.

Cukrzyca ciążowa

Cukrzyca ciążowa dotyczy 3-5% ciężarnych. Wiąże się z powikłaniami zarówno dla matki, jak i dziecka. Zwykle ustępuje po ciąży, ale może występować w kolejnych ciążach.

Kobiety dotknięte chorobą i ich dzieci są narażone na zwiększone ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 w późniejszym okresie życia.

Inne specyficzne typy cukrzycy

Istnieją jeszcze inne typy cukrzycy, są one mniej powszechne niż te główne, ale równie ważne. Tutaj zwróćcie uwagę na stan przedcukrzycowy, który co prawda nie jest typem cukrzycy, ale znajduje się dokładnie pomiędzy prawidłową tolerancją glukozy a pełnoobjawową cukrzycą, i jest pewnego rodzaju „żółtą kartką”, jaką wysyła nam organizm.

Cukrzyca typu LADA

W aktualnej klasyfikacji cukrzycy według wytycznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego nie wyróżnia się cukrzycy typu LADA, która obecnie uważana jest za jedną z postaci klinicznych cukrzycy typu 1.

LADA, czyli latent autoimmune diabetes of adults najczęściej rozpoznawana jest powyżej 35. roku życia. Od cukrzycy typu 1 odróżnia ją tempo rozwoju – do niszczenia komórek beta trzustki dochodzi znacznie wolniej. Jej leczenie polega na podawaniu insuliny i stosowaniu diety.

Cukrzyca wtórna

Właściwie o tym typie cukrzycy mówi się stosunkowo od niedawna. Dochodzi do niej przez zaburzenia gospodarki węglowodanowej spowodowane m.in. chorobami trzustki, stosowanymi lekami, zaburzeniami endokrynologicznymi.

Cukrzyca monogenowa

Ten typ cukrzycy uwarunkowany jest mutacją pojedynczego genu – dotyczy 1–2% wszystkich przypadków cukrzycy i w większości związany jest z defektem wydzielania insuliny. Najczęstsze spośród nich to:

• cukrzyca MODY (maturity onset diabetesof the young),
• cukrzyca mitochondrialna,
• utrwalona cukrzyca noworodkowa.

Ostateczną diagnozę tej formy cukrzycy stawia się na podstawie badania genetycznego. Mimo że formy monogenowe są rzadkie to rozpoznanie ich przyczynia się nie tylko poprawy skuteczności leczenia, ale też ustalenia dalszego postępowania i rokowania u pacjenta i członków jego rodziny.

---

Stan przedcukrzycowy

Stan przedcukrzycowy, na który składają się nieprawidłowa glikemia na czczo i nieprawidłowa tolerancja glukozy to stany „alarmowe”. Stan przedcukrzycowy oznacza że stężenie cukru jest nieprawidłowe i organizm przestaje sobie radzić z jego przetwarzaniem.

Jeśli nie dojdzie do zmiany nawyków to rozwija się cukrzyca typu 2. Na świecie aż 541 milionów dorosłych ma upośledzoną tolerancję glukozy, co naraża ich na wysokie ryzyko cukrzycy typu 2.

Źródła:

• Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego;
• Interna Szczeklika 2021/22, Medycyna Praktyczna 2021.