Grypa – objawy, rodzaje, powikłania, rozpoznanie

Gry­pa nadal nie­ste­ty jest my­lo­na z prze­zię­bie­niem i in­ny­mi cho­ro­ba­mi gry­po­po­dob­ny­mi co sprzy­ja po­wsta­wa­niu róż­nych mi­tów na te­mat sa­mej cho­ro­by jak i szcze­pie­niom prze­ciw­ko niej. Tym­cza­sem jej prze­bieg jest szcze­gól­ny i z re­gu­ły ktoś kto raz prze­cho­ro­wał gry­pę, przy­zna­je, że nie ma nic wspól­ne­go z prze­zię­bie­niem.

Spis tre­ści:

1. Wi­rus gry­py
2. Jak dłu­go za­ka­ża­my?
3. Ob­ja­wy gry­py
4. Go­rącz­ka
5. Zwy­kle bóle gło­wy, mię­śni i sta­wów
6. Jak wy­glą­da roz­po­zna­wa­nie?
7. Prze­bieg gry­py
8. Po­wi­kła­nia gry­py
9. Czy gry­pa może do­pro­wa­dzić do śmier­ci?
10. Jak roz­po­znać po­wi­kła­nia u dziec­ka?

Wi­rus gry­py

Gry­pa jest wy­wo­ły­wa­na przez wi­ru­sy gry­py: A, B, C – ten ostat­ni nie jest zdol­ny do wy­wo­ły­wa­nia epi­de­mii i ma zwy­kle ła­god­ny prze­bieg. Typy gry­py mają swo­je pod­ty­py a pod­sta­wą ich roz­róż­nia­nia są wła­ści­wo­ści an­ty­ge­no­we za­leż­ne od ro­dza­jów bia­łek na po­wierzch­ni kap­sy­du wi­ru­sa: neu­ra­mi­ni­da­zy (nA – pod­ty­py od n1 do n11) i he­ma­glu­ty­ni­ny (HA – pod­ty­py od H1 do H18).

Wi­rus gry­py A cha­rak­te­ry­zu­je się dużą zmien­no­ścią an­ty­ge­no­wą bia­łek HA i nA, co wy­ni­ka przede wszyst­kim z jego zdol­no­ści do wy­stę­po­wa­nia cał­kiem czę­stych mu­ta­cji w ma­te­ria­le ge­ne­tycz­nym. Po­nie­waż zmia­ny w ge­no­mie wi­ru­sa mają cha­rak­ter cią­gły, spra­wia­ją, że moż­li­we jest za­cho­ro­wa­nie co roku (a na­wet kil­ka razy w roku) – o ile nie na­by­ło się od­por­no­ści w wy­ni­ku prze­by­cia gry­py spo­wo­do­wa­nej da­nym pod­ty­pem albo za­sto­so­wa­ne­go szcze­pie­nia.

Okres za­kaź­no­ści

Okres wy­lę­ga­nia gry­py to 1-5 dni (naj­czę­ściej 1-2) – a cho­ry jest za­kaź­ny 1 dzień przed wy­stą­pie­niem u nie­go ob­ja­wów do 3-5 dni od ich po­cząt­ku w przy­pad­ku do­ro­słych i na­wet do >10 dni w przy­pad­ku ma­łych dzie­ci. Za­le­ca się izo­la­cję pa­cjen­tów cho­rych do 24 go­dzin od ustą­pie­nia ob­ja­wów gry­py.

Ob­ja­wy

W prze­ci­wień­stwie do in­nych in­fek­cji wi­ru­so­wych, gdzie stop­nio­wo roz­wi­ja się ka­tar, po­tem ka­szel, może po­ja­wić się go­rącz­ka. Dla gry­py cha­rak­te­ry­stycz­ny jest na­gły po­czą­tek ob­ja­wów. Wy­stę­pu­ją go­rącz­ka, uczu­cie zim­na, dresz­cze, ból gło­wy, mię­śni i sta­wów, złe sa­mo­po­czu­cie, brak ape­ty­tu i osła­bie­nie.

Ob­ja­wom ogól­nym to­wa­rzy­szy su­chy ka­szel – czę­sto bar­dzo bo­le­sny i uciąż­li­wy, za­tka­nie nosa, nie­kie­dy z wod­ni­stym wy­się­kiem (ale ka­tar nie jest tak ty­po­wym ob­ja­wem gry­py, jak prze­zię­bie­nia). Cho­ry może skar­żyć się na świa­tło­wstręt i inne ob­ja­wy oczne, jak za­czer­wie­nie­nie spo­jó­wek, pie­cze­nie/łza­wie­nie oczu oraz bóle za­gał­ko­we (ok. 20% cho­rych). Cza­sa­mi po­ja­wia się ból gar­dła, chryp­ka, po­więk­sze­nie szyj­nych wę­złów chłon­nych (ok. 25%). Bie­gun­ka wy­stę­pu­je u ma­łej czę­ści pa­cjen­tów (<5 %). Natomiast z reguły najbardziej wyrażone (i dokuczliwe) są objawy ogólne.

Go­rącz­ka

Go­rącz­ka jest sta­łą ce­chą gry­py, za­zwy­czaj trwa 3–5 dni, jed­nak u oko­ło 20% pa­cjen­tów może utrzy­my­wać się na­wet 7–10 dni lub dłu­żej. Dzie­ci zwy­kle go­rącz­ku­ją sil­niej niż do­ro­śli z wy­jąt­kiem nie­mow­ląt, u któ­rych tem­pe­ra­tu­ra nie musi ro­snąć tak wy­so­ko jak u star­szych dzie­ci i mło­dych do­ro­słych. Tem­pe­ra­tu­ra za­zwy­czaj pod­no­si się gwał­tow­nie osią­ga­jąc war­to­ści do 40°C w pierw­szych 12 go­dzi­nach cho­ro­by, jed­no­cze­śnie z po­cząt­kiem ob­ja­wów ogól­nych. Nie­rzad­ko jest trud­na do zbi­cia i wy­ma­ga po­da­wa­nia >1 leku prze­ciw­go­rącz­ko­we­go. Może spro­wo­ko­wać drgaw­ki go­rącz­ko­we, szcze­gól­nie w pierw­szych 2 la­tach ży­cia.

Zwy­kle bóle gło­wy, mię­śni i sta­wów

Naj­bar­dziej do­kucz­li­wy­mi do­le­gli­wo­ścia­mi w po­cząt­ko­wej fa­zie cho­ro­by (1.-2. dzień), poza go­rącz­ką są zwy­kle bóle gło­wy, mię­śni i sta­wów, któ­rych na­si­le­nie ko­re­lu­je z wy­so­ko­ścią go­rącz­ki. Bóle mię­śnio­we mogą obej­mo­wać koń­czy­ny lub grzbiet. W su­mie moż­na po­wie­dzieć, że cho­re­go na gry­pę boli całe cia­ło. Pa­cjen­ci czę­sto zgła­sza­ją, że mają wra­że­nie, że bolą ich na­wet wło­sy i pa­znok­cie. Co waż­ne, choć gry­pa może wi­kłać się za­pa­le­niem sta­wów (jak więk­szość in­fek­cji wi­ru­so­wych u dzie­ci), to ty­po­we bóle sta­wów wy­stę­pu­ją bez ich za­pa­le­nia.

W ko­lej­nych dniach cho­ro­by (2.-3. dzień) go­rącz­ka i po­zo­sta­łe ob­ja­wy ogól­ne za­czy­na­ją się zmniej­szać, a na pierw­szy plan wy­su­wa­ją się ob­ja­wy ze stro­ny ukła­du od­de­cho­we­go, a zwłasz­cza su­chy ka­szel. Utrzy­mu­ją się zwy­kle jesz­cze przez 3 do 4 dni, cho­ciaż ka­szel i osła­bie­nie mogą trwać dłu­żej (po­nad 2 ty­go­dnie).

Jak wy­glą­da roz­po­zna­wa­nie?

W wa­run­kach am­bu­la­to­ryj­nych, w cza­sie trwa­nia se­zo­nu epi­de­micz­ne­go (paź­dzier­nik–kwie­cień), zgod­ne z wy­tycz­ny­mi mię­dzy­na­ro­do­wy­mi i kra­jo­wy­mi, do po­sta­wie­nia roz­po­zna­nia wy­star­cza­ją ob­ja­wy kli­nicz­ne i ba­da­nie fi­zy­kal­ne.

Po­moc­ne w roz­po­zna­niu gry­py mogą być szyb­kie te­sty – do­stęp­ne obec­nie po­wszech­nie za­rów­no w pla­ców­kach ochro­ny zdro­wia jak i ap­te­kach (pa­cjent może wy­ko­nać taki test sa­mo­dziel­nie). Wy­kry­wa­ją one obec­ność wi­ru­sa A i B, ale bez moż­li­wo­ści okre­śle­nia szcze­pu. Ich za­le­tą jest krót­ki czas ocze­ki­wa­nia na wy­nik (kil­ka­na­ście mi­nut) i wy­so­ka swo­istość, jed­nak ich sto­sun­ko­wo ni­ska czu­łość (60–70%) po­wo­du­je, że wy­nik ujem­ny nie po­zwa­la na wy­klu­cze­nie gry­py. Naj­do­kład­niej­szą me­to­dą jest iden­ty­fi­ka­cja ma­te­ria­łu ge­ne­tycz­ne­go wi­ru­sa za po­mo­cą me­to­dy RT-PCR, ale to ba­da­nie jest droż­sze, mniej do­stęp­ne i dłu­żej trwa. Do­dat­ko­wą wska­zów­ką może być stwier­dze­nie w mor­fo­lo­gii krwi ob­wo­do­wej leu­ko­pe­nii z lim­fo­cy­to­zą.

Prze­bieg gry­py

U więk­szo­ści dzie­ci gry­pa prze­bie­ga na szczę­ście w spo­sób nie­po­wi­kła­ny, choć z wy­so­ką go­rącz­ką utrzy­mu­ją­cą się przez 3-4 dni a cza­sa­mi przez 6-8 dni. Wy­zdro­wie­nie na­stę­pu­je zwy­kle po 1-2 ty­go­dniach. Na­to­miast nie­ste­ty na­wet u do­tych­czas zdro­wych dzie­ci prze­bieg gry­py może być cięż­ki, może do­cho­dzić do roz­wo­ju po­wi­kłań lub nad­ka­żeń bak­te­ryj­nych, nie­wy­dol­no­ści ukła­du krą­że­nia i do na­głej śmier­ci.

Po­wi­kła­nia

Do gru­py pod­wyż­szo­ne­go ry­zy­ka cięż­kie­go prze­bie­gu gry­py i roz­wo­ju po­wi­kłań na­le­żą dzie­ci:

• w wie­ku 6-59 mie­się­cy;
• prze­wle­kle cho­re z współ­ist­nie­ją­cy­mi scho­rze­nia­mi płuc, w tym ast­mą oskrze­lo­wą, ukła­du krą­że­nia (z wy­jąt­kiem izo­lo­wa­ne­go nad­ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go), ne­rek, wą­tro­by, z za­bu­rze­nia­mi neu­ro­lo­gicz­ny­mi, he­ma­to­lo­gicz­ny­mi lub me­ta­bo­licz­ny­mi, w tym tak­że z cu­krzy­cą;
• z upo­śle­dzo­ną od­por­no­ścią, w tym za­ka­żo­ne HIV;
• otrzy­mu­ją­ce prze­wle­kle aspi­ry­nę (zwięk­szo­ne ry­zy­ko ze­spo­łu Rey’a);
• prze­by­wa­ją­ce w ośrod­kach opie­ki dłu­go­ter­mi­no­wej;
• skraj­nie oty­łe.

Do czę­stych po­wi­kłań gry­py u dzie­ci na­le­żą: ostre za­pa­le­nie ucha środ­ko­we­go, za­pa­le­nie oskrze­li, pier­wot­ne wi­ru­so­we za­pa­le­nie płuc oraz wtór­ne bak­te­ryj­ne za­pa­le­nie płuc, za­pa­le­nie tcha­wi­cy, pod­gło­śnio­we za­pa­le­nie krta­ni, ła­god­ne za­pa­le­nie mię­śni (zwy­kle gry­pa B, może wy­stą­pić mio­glo­bi­nu­ria, rzad­ko z uszko­dze­niem ne­rek), za­pa­le­nie mię­śnia ser­co­we­go i osier­dzia oraz po­wi­kła­nia ze stro­ny ośrod­ko­we­go ukła­du ner­wo­we­go: drgaw­ki go­rącz­ko­we, en­ce­fa­lo­pa­tia, po­przecz­ne za­pa­le­nie rdze­nia, ze­spo­ły gu­il­la­in–Bar­re­go oraz Reye’a.

Do rzad­szych po­wi­kłań na­le­żą: ze­spół wstrzą­su tok­sycz­ne­go, ze­spół Go­od­pa­stu­re’a, ano­smia, ageu­zja (utra­ta wę­chu i sma­ku) i za­bu­rze­nia rów­no­wa­gi.

Śmier­tel­ność

Śmier­tel­ność z po­wo­du gry­py i jej po­wi­kłań wśród dzie­ci jest naj­wyż­sza w pierw­szych dwóch la­tach ży­cia, wy­so­ka u ma­łych dzie­ci oraz dzie­ci prze­wle­kle cho­rych – szcze­gól­nie z za­bu­rze­nia­mi od­por­no­ści i scho­rze­nia­mi neu­ro­lo­gicz­ny­mi, któ­re upo­śle­dza­ją wen­ty­la­cję płuc oraz utrud­nia­ją od­krztu­sza­nie wy­dzie­li­ny.

Kie­dy moż­na po­dej­rze­wać po­wi­kła­nia u dziec­ka cho­re­go na gry­pę?

Je­śli wy­stę­pu­je któ­ryś z po­niż­szych ob­ja­wów alar­mo­wych. Na­le­ży jed­nak pa­mię­tać, że ob­ja­wy te mogą su­ge­ro­wać po­wi­kła­nia, ale nie są jed­no­znacz­ne z ich wy­stę­po­wa­niem:

• utrzy­my­wa­nie się (szcze­gól­nie na­wrót) wy­so­kiej go­rącz­ki lub in­nych ob­ja­wów po upły­wie 3 dni;
• ob­ja­wy nie­wy­dol­no­ści krą­że­nio­wo-od­de­cho­wej: dusz­ność, si­ni­ca, krwio­plu­cie, ból w klat­ce pier­sio­wej, nie­do­ci­śnie­nie, ni­ska sa­tu­ra­cja;
• ob­ja­wy wska­zu­ją­ce na po­wi­kła­nia ze stro­ny OUN: za­bu­rze­nia świa­do­mo­ści, utra­ta przy­tom­no­ści, pa­to­lo­gicz­na sen­ność, na­wra­ca­ją­ce lub utrzy­mu­ją­ce się na­pa­dy drga­wek, znacz­ne osła­bie­nie, po­ra­że­nie lub nie­do­wład;
• ob­ja­wy cięż­kie­go od­wod­nie­nia – prze­dłu­żo­ny po­wrót wło­śnicz­ko­wy, zmniej­sze­nie ak­tyw­no­ści, za­wro­ty gło­wy lub omdle­nie pod­czas pró­by wsta­nia lub zmniej­szo­na diu­re­za;
• la­bo­ra­to­ryj­ne ob­ja­wy wtór­ne­go za­ka­że­nia bak­te­ryj­ne­go.

Chcesz wie­dzieć wię­cej na te­mat gry­py:

• Spo­so­by le­cze­nia gry­py
• Czy to „tyl­ko” gry­pa?
• Szcze­pion­ka prze­ciw­ko gry­pie – kie­dy się za­szcze­pić?

Źró­dło:

Ar­ty­kuł po­wstał w opar­ciu o re­ko­men­da­cje Pol­skie­go To­wa­rzy­stwa Me­dy­cy­ny Ro­dzin­nej – Re­ko­men­da­cje po­stę­po­wa­nia w gry­pie u dzie­ci dla le­ka­rzy pod­sta­wo­wej opie­ki zdro­wot­nej – KOM­PAS GRY­PA.